Rozkaz Operacyjny Specjalny nr 10000 został napisany odręcznie przez generała Tadeusza Rozwadowskiego. Generał pełnił w tym czasie funkcję Szefa Sztabu Generalnego. Do dziś toczą się spory, kto był autorem koncepcji manewrów, które przekazano w słynnym rozkazie. Najbardziej koncyliacyjna wersja brzmi, iż był to wspólny pomysł generała Rozwadowskiego, Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego oraz przedstawiciela Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce, generała Maxime Weygand’a, wynikający z długotrwałych analiz przebiegu dotychczasowych walk oraz możliwości polskiego i bolszewickiego wojska.

Kluczowe decyzje

Bitwy pod Radzyminem i Ossowem, które rozpoczęły się 13 sierpnia 1920 roku były decydujące dla dalszych walk. Polacy skutecznie wypchnęli bolszewików z Ossowa i szykowali się na odbicie Radzymina. Planowano w końcu wprowadzić w życie szykowane od początku sierpnia kontruderzenie znad Wieprza. Lokalizację tę miał wybrać Piłsudski spośród dwóch, jakie zaproponował mu generał Tadeusz Rozwadowski, szef Sztabu Generalnego.

Wojsko Polskie miało przesunąć się na południe, poza linię rzeki Wieprz i wykonać głęboki manewr na skrzydła i tyły wojsk bolszewickich. Mówił o tym rozkaz nr 8358/III wydany przez Naczelne Dowództwo WP i podpisany przez Tadeusza Rozwadowskiego.

Planowany manewr polegał na oderwaniu armii polskiej od wojsk sowieckich i dokonaniu przegrupowania polskich dywizji w taki sposób, aby w oparciu o obronę na Wiśle, Narwi i Orzycu podjąć obronę Warszawy, a jednocześnie przeprowadzić kontrnatarcie armią manewrową zza Wieprza.

Ostateczna wersja planu Bitwy Warszawskiej została przedstawiona przez generała Rozwadowskiego 10 sierpnia 1920 roku w rozkazie nr 10000 spisanym po dyskusji z Piłsudskim. Tajny Rozkaz Operacyjny napisany został własnoręcznie przez generała Rozwadowskiego. Generał zamieścił w nim także szkice sytuacje przedstawiające dwa warianty okrążenia wojsk bolszewickich nacierających na Warszawę.

Rozkaz 10000 – treść

„Szybkie posuwanie się nieprzyjaciela w głąb kraju, oraz jego poważne próby przedarcia się przez Bug na Warszawę, skłaniają Naczelne Dowództwo do przeniesienia frontu północno-wschodniego na linię Wisły z jednoczesnym przyjęciem wielkiej bitwy pod Warszawą.

I. Jako zasadnicze linie obronne Naczelne Dowództwo wybrało: linię rzeki Orzyc-Narew, z przyczółkami mostowymi Pułtusk, przyczółek Warszawa-Wisła, przyczółek Dęblin-Wieprz i dalej na Seret lub Strypę. Linia ta pozwoli na ustawienie wojsk własnych w schody, dogodne do uderzenia na flanki i komunikację posuwających się grup nieprzyjacielskich.

Charakter terenu, ugrupowanie i cele nieprzyjaciela, oraz własne zadania dzielą ten front na trzy zasadnicze odcinki (fronty):

a) północny od granicy niemieckiej do przyczółka Dęblin włącznie,

b) środkowy od Dęblina włącznie po Brody wyłącznie,

c) południowy od Brodów włącznie do granicy południowej Państwa.

II. Przewodnią ideą operacyjną Naczelnego Dowództwa na najbliższy czas jest:

1. wiązać nieprzyjaciela na południu, przesłaniając Lwów i zagłębie naftowe,

2. na północy nie dopuścić do oskrzydlenia wzdłuż granicy niemieckiej, oraz osłabić nieprzyjaciela przez krwawe odbicie jego oczekiwanych na przyczółkach warszawskich ataków,

3. centrum ma zadanie ofensywne: szybkie zebranie na dolnym Wieprzu armii manewrowej, która by uderzyła następnie na flankę i tyły nieprzyjaciela, atakującego Warszawę, i rozbiła go; grupa wojsk na górnym Wieprzu, zebrana początkowo dla ochrony koncentracji armii manewrowej od wschodu i południowego wschodu, dołączyłaby się następnie do akcji armii manewrowej w kierunku północno-wschodnim. Wtedy też współdziałanie wojsk odcinka północnego jest brane pod uwagę. […]

III. Charakterystyka i zadania odcinków:

1. Północny pod dowództwem gen. broni Hallera najbardziej zagrożony ze względu na dążenie nieprzyjaciela do opanowania stolicy, bądź w uderzeniu czołowym, bądź przez ruch okrążający od północy, nie są też wykluczone próby sforsowania Wisły na południe od Warszawy. […]

2. Środkowy pod dowództwem gen. por. Rydza-Śmigłego ma być tą grupą manewrową, która, wykorzystawszy zmęczenie nieprzyjaciela wskutek ataków na przyczółek warszawski oraz skrzydłowe ugrupowanie, energicznym uderzeniem zada klęskę siłom głównym. […]

3. Południowy pod dowództwem gen. broni Dowbor-Muśnickiego ma za zadanie przesłonięcie wschodniej Małopolski w kierunku Hrubieszów-Rawa Ruska. […]

IV. Ogólne wytyczne.

1. Od nieprzyjaciela odłączać się na noc, w pierwszą noc wykonać od razu bardzo duży przemarsz, zostawiając tylko słabe ariergardy kawaleryjskie, lub piechotę na wózkach z karabinami maszynowymi […]

2. Tabory i zakłady od razu zacząć ewakuować, licząc się z tym, że ilość przepraw na Wiśle i Wieprzu jest ograniczona […]

6. Na Wiśle istnieją następujące przeprawy:

Mosty żelazne Modlin – Warszawa (adaptowane do ruchu kolejowego), Dęblin – Sandomierz,
most kołowy Warszawa – Dęblin,
most drewniany Puławy – Annopol,
most pontonowy ciężki Modlin;

w budowie: Warszawa most pontonowy lekki, będzie gotowy 12 sierpnia,
Góra Kalwaria – most na berlinkach będzie gotowy 15 sierpnia;
promy parowe – Jabłonna i Góra Kalwaria będą czynne od 8 sierpnia. […]”

Całość dokumentu (rozkaz nr 10000) dostępny jest na stronie internetowej Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce.

Czytaj też:
Ksiądz Ignacy Skorupka. Śmierć dzielnego kapłana pod OssowemCzytaj też:
Początek Bitwy Warszawskiej. Radzymin, Ossów i pierwsze sukcesy Polaków