Zmiana imienia przez nowo wybranego papieża to jedna z najbardziej rozpoznawalnych tradycji i wyczekiwany moment przez wiernych Kościoła katolickiego. Choć może wydawać się, że praktyka ta sięga czasów apostolskich, jej historia jest nieco bardziej złożona i rozwijała się stopniowo na przestrzeni wieków.
Biblijne korzenie
Tradycja ta ma swoje symboliczne źródło w Nowym Testamencie, gdzie zapisano, że Jezus zmienił imię Szymona na Piotr, nazywając go skałą, opoką Kościoła. Choć była to przemiana bardziej duchowa, nieformalna, to stanowi ona inspirację dla wszystkich następców świętego Piotra.
Pierwszym historycznym przypadkiem zmiany imienia był papież Jan II, który objął urząd w 533 roku. Jan II urodził się jako Merkuriusz, a więc nosił imię rzymskiego bóstwa, co uznał za niewłaściwe dla głowy Kościoła. Wybierając imię Jan, nawiązywał zarówno do świętego Jana, jak i do papieża Jana I, który zmarł śmiercią męczeńską, zamęczony w więzieniu, do którego trafił z rozkazu króla Ostrogotów, Teodoryka Wielkiego.
Do końca X wieku, oprócz Szymona Piotra i Jana II, tylko kilku innych papieży zmieniło imię świeckie na nowe, po wyborze na tron piotrowy (Jan III, Jan XI, Jan XIV, Grzegorz V). Dopiero w kolejnych latach, właśnie od czasu Grzegorza V (czyli Bruna z Karyntii) nie była to praktyka całkiem powszechna. Od tamtej pory, aby odróżniać papieży o tych samych imionach, zaczęto stosować liczby rzymskie. Wybór nowego imienia przez papieża oznaczać zaczął wewnętrzną przemianę i wyznaczenie duchowego kierunku pontyfikatu. Ostatnim papieżem, który zachował swoje chrzestne imię, był Marceli II w 1555 roku. Jego pontyfikat trwał jednak zaledwie 22 dni.
„Zakazane” imię?
Nie istnieją formalne reguły dotyczące wyboru imienia, ale proces ten ma głębokie znaczenie symboliczne. Zaraz po wyborze, kardynał dziekan pyta nowo wybranego papieża: „Czy akceptujesz swój kanoniczny wybór na Najwyższego Kapłana?” a następnie: „Jakie imię chcesz przyjąć?”. To, jakie nowo wybrany Ojciec Święty wybierze imię, to pierwszy publiczny sygnał dotyczący wizji nowego pontyfikatu.
Jednocześnie nie ma obowiązku zmiany imienia. Papież może zachować swoje własne imię, wybrać jego wariant – decyzja jest dobrowolna.
Wybór imienia często odzwierciedla wartości, które nowy papież zamierza promować. Albino Luciani w 1978 roku został Janem Pawłem I, łącząc imiona dwóch poprzedników. Jego pontyfikat trwał tylko 33 dni, jego następca, Karol Wojtyła, oddał mu hołd, przyjmując imię Jan Paweł II.
Jan XXIII wybrał swoje imię w 1958 roku jako hołd dla ojca, a wybór Piusa XII symbolizował kontynuację dzieła Piusa XI. Z kolei Franciszek, wybrany w 2013 roku, uczcił św. Franciszka z Asyżu.
Choć oficjalnie nie ma zakazanych imion, to imię Piotr jest niepisanym tabu. Z szacunku do pierwszego papieża, świętego Piotra, żaden z jego następców nie przyjął tego imienia. Nawet Pietro Canepanova, wybrany na papieża w 983 roku, przyjął imię Jan XIV, by uniknąć bezpośredniego nawiązania do apostoła.
Najczęściej wybieranym imieniem papieskim jest Jan, Grzegorz, Benedykt, Klemens. Imię Franciszek, podobnie jak 43 inne, zostało użyte dotąd tylko jeden raz.
Czytaj też:
Kto "wymyślił" konklawe? Zaczęło się od... zdjęcia dachuCzytaj też:
Dwa lata od śmierci Benedykta XVI. Co zostało z jego nauczania?Czytaj też:
W ilu trumnach pochowany jest papież? Franciszek dokonał istotnej zmiany