Po śmierci papieża Kościół katolicki wchodzi w stan tzw. sede vacante, oznaczające „wolne miejsce”. Okres ten obejmuje czas między pontyfikatami dwóch kolejnych papieży, regulowany jest przez Ordo Exsequiarum Romani Pontificis, które określa szczegółowe zasady papieskich obrzędów pogrzebowych.
Nowa. oficjalna księga liturgiczna wydana w 2024 roku przez papieża Franciszka stanowi, że po śmierci papieża jego ciało jest badane i odpowiednio konserwowane, aby umożliwić publiczne wystawienie z zachowaniem „najwyższego decorum i szacunku”.
Po śmierci papieża, jego ciało, ubrane w białą sutannę symbolizującą czystość, zostaje przeniesione do prywatnej kaplicy papieskiej, gdzie kamerling (czyli kardynał odpowiedzialny za administrację w Watykanie w czasie sede vacante) nadzoruje obrzęd potwierdzenia zgonu i złożenia do trumny. Następnie ciało papieża, przyodziane w czerwone szaty (symbolizujące mękę i krew Chrystusa) oraz ozdobione mitrą i paliuszem, zostaje umieszczone w trumnie wyłożonej cynkiem. Trumna ta jest wystawiana w Watykanie, aby z Ojcem Świętym mogli pożegnać się wszyscy wierni.
Ciało zazwyczaj wystawione jest na widok publiczny przez trzy dni, po czym następuje dziewięciodniowy okres żałoby zwany Novendiales.
Dlaczego trzy trumny?
Przez wieki kolejni papieże byli chowani w trzech trumnach. Każda miała własne znaczenie:
- Wewnętrzna trumna z cyprysu, symbolizująca pokorę, mieściła ciało papieża i jego osobiste przedmioty.
- Środkowa trumna z ołowiu zabezpieczała ciało oraz ważne dokumenty i chroniła przed uszkodzeniami.
- Zewnętrzna trumna z drewna wiązu lub dębu zapewniała trwałość oraz symbolizowała siłę i godność papieskiego urzędu.
Taki porządek istniał w Kościele już w XIV wieku. Tradycję kontynuowano do czasu pogrzebu papieża Benedykta XVI, który zmarł 31 grudnia 2022 roku. W 2024 roku papież Franciszek wprowadził zmiany w Ordo Exsequiarum Romani Pontificis, upraszczając obrzędy pogrzebowe i decydując się na pojedynczą, ocynkowaną drewnianą trumnę.
Tradycyjnie, w wewnętrznej trumnie z ciałem papieża umieszcza się: monety wybite w czasie pontyfikatu papieża, rogito (jest to dokument zawierający opis najważniejszych momentów w czasie pontyfikatu papieża oraz jego życiorys, który umieszczony jest w metalowej tubie), akt zgonu, symboliczne przedmioty, tj. papieska mitra, pastorał, złamany pierścień Rybaka oraz różaniec.
Nie tylko Watykan
Większość papieży – ponad 90, w tym np. Jan Paweł II, spoczywa w Grotach Watykańskich pod Bazyliką św. Piotra w Watykanie.
Niektórzy papieże zostali pochowani w innych kościołach w Rzymie. Papież Franciszek, jako pierwszy od czasów Leona XIII (zm. 1903), poprosił o pochówek poza Watykanem – w Bazylice Santa Maria Maggiore w Rzymie, gdzie spoczywa także siedmiu innych papieży, w tym znany z bitwy pod Lepanto, św. Pius V.
Około 30 papieży pochowano poza Rzymem, w tym sześciu we Francji, kiedy siedziba papiestwa znajdowała się w Awinionie (tzw. niewola awiniońska w latach 1309-1377).
Czytaj też:
Co dzieje się, gdy umiera papież? Franciszek zmienił część obrzędówCzytaj też:
Śmierć, która zatrzymała PolskęCzytaj też:
Żałoba i iskra nadziei na nowy początek. Obrzędy wielkopiątkowe