Hanka Ordonówna jest kojarzona przede wszystkim z piosenką „Miłość ci wszystko wybaczy”. To nie jedyny wielki przebój bodaj największej gwiazdy polskiego dwudziestolecia międzywojennego. Kim była wyjątkowa artystka?

Od teatrzyków do wielkich scen

Hanka Ordonówna, a właściwie Anna Pietruszyńska urodziła się prawdopodobnie 4 sierpnia 1902 roku w Warszawie. Podawane są też inne daty jej przyjścia na świat, m.in. 25 września 1902 czy 11 sierpnia 1904 roku. Anna Mieszkowska w książce „Była sobie piosenka” pisała: „Najprawdopodobniej urodziła się w 1900 roku. A może nawet rok lub dwa lata wcześniej? Pierwsze wzmianki o jej występach pochodzą już z roku 1916. A miała właśnie 14-16 lat, gdy jako uczennica warszawskiej szkoły baletowej występowała w przestawieniach Teatru Wielkiego, co potwierdzają liczne źródła”.

Niewiele wiadomo o początkach jej kariery oraz młodych latach. Uczęszczała prawdopodobnie do szkoły baletowej przy Teatrze Wielkim w Warszawie. Zadebiutowała w teatrzyku rewiowym „Sfinks” mając kilkanaście lat, lecz nie był to debiut udany, a Ordonówna została skrytykowana. Występowała jednak dalej otwierając kolejne programy teatru jako tancerka. Przyjęła wówczas pseudonim Anna Ordon; niedługo później zmieniła go na Hanka Ordonówna.

W tamtym czasie zakochała się nieszczęśliwie w Januszu Sarneckim i z tego powodu próbowała nawet popełnić samobójstwo. Później wyprowadziła się na krótko z Warszawy. Mieszkała m.in. w Lublinie. Do stolicy wróciła w 1919 roku, rok później wyjechała do Lwowa, gdzie występowała jako piosenkarka i tancerka w teatrze „Bagatela” i „Ul”. Później przeniosła się do Wilna, a stamtąd znów do Warszawy. Na początku lat 20. była już bardzo popularną artystką. Zaczęła także występować za granicą, m.in. w Austrii, Niemczech, Francji, Włoszech, Libanie, Palestynie, Egipcie i Stanach Zjednoczonych zyskując ogromną popularność zwłaszcza wśród Polonii.

30 kwietnia 1935 roku Hanka Ordonówna wyszła za mąż za hrabiego Michała Tyszkiewicza, choć związek ten spotkał się ze sprzeciwem rodziny Tyszkiewicza, która uznała go za mezalians. Para była jednak szczęśliwa. Nawet mimo wojennej rozłąki, pozostali ze sobą do śmierci. Jej mąż był twórcą wielu jej piosenek.

W tamtym czasie Ordonówna zaczęła cierpieć na poważną chorobę płuc. Mimo to cały czas intensywnie pracowała i występowała w kraju oraz w USA. Do Polski Ordonówna wróciła w 1939 roku, niedługo przed wybuchem drugiej wojny światowej.

Tułaczka

Po wkroczeniu Niemiec do Polski we wrześniu 1939 roku Hanka Ordonówna zaczęła się ukrywać. Gestapo aresztowało ją jednak niedługo później, 1 listopada. Być może zadenuncjował ją Niemcom kolaborant Igo Sym lub Tymoteusz Ortym. Ordonównę więziono m.in. na Pawiaku jako więźnia politycznego, choć powody, dla których Niemcy tak się jej obawiali nie są jasne. Została zwolniona z więzienia w lutym 1940 roku dzięki szerokim kontaktom rodziny męża. Dostała polecenie wyjazdu na Litwę. Tam powróciła na scenę, jednak względne szczęście trwało krótko. Kiedy Sowieci zajęli Wilno wszystko się zmieniło. NKWD aresztowało Tyszkiewicza i wywiozło na Łubiankę.

Hanka Ordonówna wyjechała za mężem aż do Moskwy. Próbowała wydostać go z więzienia, dała nawet w Moskwie kilka koncertów. Nic jednak nie wskórała. Niektórzy zaczęli podejrzewać, że pracuje dla ZSRS, lecz ona została niedługo później aresztowana przez sowieckie służby. Wywieziono ją do sowchozu w Kujbyszewie nad Wołgą, gdzie pracowała w tuczarni świń.

Na mocy układu Sikorski-Majski Hanka Ordonówna została uwolniona. Trafiła do Taszkientu do Armii Polskiej generała Władysława Andersa otrzymując zadanie opieki nad polską ludnością cywilną w Azji Środkowej. Ordonówna zajęła się przede wszystkim sierotami, których wśród Polaków-cywilów dołączających do Armii Andersa było bardzo wiele. Zorganizowała dla nich m.in. sierociniec we Wrewskoje w Uzbekistanie. „Tragiczny ich los wzruszyłby chyba i kamienie. Wędrowali mali męczennicy w mrozy poprzez śniegi, o głodzie, pożerani przez wszy i dziesiątkowani chorobami, gasnąc po drodze, jak zdmuchnięte na wietrze świeczki. Sierocieli, samotnieli” – pisała później Ordonówna w książce „Tułacze Dzieci”.

Niedługo później Ordonówna organizowała ewakuację dzieci do Aszchabadu w Turkmenistanie. Tam, po długiej rozłące, odnalazła męża. Wówczas, już wspólnie, dalej pomagali polskim dzieciom. Ewakuowali je do Persji, a później do Indii. Młodzi Polacy wspominali później Ordonównę niezwykle ciepło. Słynna artystka uczyła dzieci polskich piosenek i hymnu.

Wojenne przeżycia jeszcze bardziej nadszarpnęły jej zdrowie. Choroba płuc powróciła; Ordonówna cierpiała na gruźlicę. Przez jakiś czas przebywała w sanatorium. Później wyjechała z mężem do Persji, a stamtąd do Palestyny i Libanu. Mieszkała z mężem w Bejrucie, gdzie dawała recitale, trochę malowała, pisała książkę. Hanka Ordonówna zmarła 8 września 1950 roku w Bejrucie zarażona tyfusem przez męża, który pomagał chorym w czasie epidemii.

Ordonówna została pochowana na cmentarzu polskim w Bejrucie. W 1990 jej prochy przeniesiono na Cmentarz Powązkowski w Warszawie.

Czytaj też:
Pożoga z Zachodu. Niemcy atakują z trzech kierunków bez wypowiedzenia wojnyCzytaj też:
Mała Polska w PahiatuaCzytaj też:
"Sprawa reparacji jest zamknięta". Doleśniak-Harczuk: Polacy to zapomniane ofiary