Poufne rozmowy telefoniczne z ludźmi na najwyższym szczeblu, sekretne decyzje podejmowane według niejasnych kryteriów, konflikty interesów między poszczególnymi ośrodkami władzy w trakcie załatwiania podań przez Biuro Paszportowe MSW decydowały o wyjeździe albo pozostaniu w kraju
P olityka paszportowa władz PRL sprawiała, że otrzymanie paszportu było przywilejem i dowodem łaski względem obdarowanego. Dokument należało zwrócić zaraz po powrocie z zagranicy. Lektura akt paszportowych i akt cudzoziemca dotyczących Leopolda Tyrmanda (1920–1985, pisarz pochodzenia żydowskiego, uczestnik antysowieckiego ruchu oporu w Wilnie, promotor muzyki jazzowej w powojennej Polsce, autor „Dziennika 1954”) doskonale ilustruje przenikające się dwie rzeczywistości ustroju komunistycznego – tej oficjalnej i tej nieformalnej, która stanowiła narzędzie organów bezpieczeństwa.
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Do Rzeczy.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.