Odkrycie kamienia z Rosetty miało przełomowe znaczenie dla wszystkich historyków zajmujących się starożytnym Egiptem. Dzięki odczytaniu hieroglifów możliwe stało się lepsze poznanie historii państwa faraonów.
Historia kamienia z Rosetty
Kamień z Rosetty to płyta z granodiorytu powstała w 196 roku p.n.e. za panowania króla Ptolemeusza V Epifanesa. Płyta została z jednej strony wypolerowana i na tej stronie zapisano tekst. Został on zapisany w trzech językach: hieroglifami, pismem demotycznym i w starożytnej grece. W górnej części znajduje się 14 wersów z 1419 hieroglifami, w środkowej 32 wersy z zapisem demotycznym, w dolnej – 34 wersy zapisane pismem greckim. Górna część z hieroglifami jest uszkodzona (niekompletna), środkowa zachowała się najlepiej, zaś w dolnej brakuje prawego rogu, a więc zakończenia tekstu. Kamień z Rosetty ma 114 cm wysokości, 72 cm szerokości i 28 cm grubości. Waży 762 kilogramów.
Stela powstała po koronacji faraona Ptolemeusza V. Zapisany na niej tekst mówi o ustanowieniu boskiego kultu nowego władcy. Dekret ten został wydany przez kapłanów zgromadzonych w Memfis. Podana na steli data to „4 Xandikos” w kalendarzu macedońskim i „18 Mechir” w kalendarzu egipskim, co odpowiada 27 marca 196 roku p.n.e.
Kamień wyrzeźbiony w okresie hellenistycznym był wystawiony pierwotnie w świątyni, prawdopodobnie w pobliskim Sais. W czasach mameluków stela została przeniesiona ze świątyni i została wykorzystana jako materiał budowlany przy budowie fortu Julien w pobliżu miasta Rashid (Rosetta) w delcie Nilu.
W lipcu 1799 roku przebywający w Rosetcie żołnierze francuscy, na czele z oficerem Pierre-François Bouchardem odkryli kamień podczas robót fortyfikacyjnych w średniowiecznej twierdzy w Rashid, 56 kilometrów od Aleksandrii. Płyta stanowiła element starego muru twierdzy, remontowanego przez żołnierzy francuskich.
Był to pierwszy odnaleziony w czasach nowożytnych tekst dwujęzyczny ze starożytnego Egiptu, który wzbudził powszechne zainteresowanie ze względu na możliwość rozszyfrowania tego wcześniej nieprzetłumaczonego pisma hieroglificznego. Kopie litograficzne i odlewy gipsowe wkrótce zaczęły krążyć wśród europejskich muzeów i uczonych.
Kiedy Brytyjczycy pokonali Francję, podczas kapitulacji Aleksandrii w 1801 roku, przejęli wszystkie znalezione przez Francuzów artefakty, w tym kamień z Rosetty. Został on wkrótce przewieziony do Londynu. Od 1802 roku jest on niemal nieprzerwanie wystawiony w British Museum i jest jednym z najczęściej oglądanych obiektów.
Kiedy już kamień z Rosetty znalazł się w Londynie, opublikowano pierwszy pełny przekład z języka greckiego znajdującego się na steli tekstu. Odczytanie hieroglifów trwało kolejnych kilkanaście lat. Transliterację starożytnego pisma egipskiego ogłoszono w 1822 roku. Dokonał jej Francuz Jean-François Champollion, a rok później Anglik Thomas Young. Champollion pracował na kopii kamienia z Rosetty, gdyż Francuzi zdążyli wykonać rysunki wszystkich artefaktów, które oddali Anglikom.
Przynależność kamienia z Rosetty jest od lat kwestią sporną pomiędzy Wielką Brytanią a Egiptem. Egipt domaga się zwrotu steli, lecz póki co nie wydaje się, aby Brytyjczycy zgodzili się oddać kamień z Rosetty Kairowi.
Czytaj też:
Rosetta, Uluburun, Derinkuyu. Siedem wielkich zabytków odkrytych przez przypadekCzytaj też:
Tutanchamon, jego grobowiec i klątwa. Największe odkrycie w historii archeologiiCzytaj też:
Kleopatra VII. Ostatnia królowa Egiptu, kochanka Cezara i Antoniusza i jej samobójcza śmierć