18 lipca 2025 roku pod miejscowością Wyskoć (gmina Kościan, woj. wielkopolskie), na terenie Parku Krajobrazowego im. gen. Dezyderego Chłapowskiego, archeolodzy zidentyfikowali dwa imponujące neolityczne grobowce ziemne typu kujawskiego, pochodzące sprzed około 5500 lat. Odkrycia dokonano dzięki analizie zdjęć lotniczych i skanowaniu LIDAR, które ujawniły mające regularny kształt, długie nasypy ziemne. W mediach często, choć niepoprawnie, określane bywają one jako „polskie piramidy”.
Odkryte struktury to grobowce zbiorowe, tzw. grobowce kujawskie, które były wznoszone przez społeczności kultury pucharów lejkowatych (KPL), czyli przez ludność neolityczną zamieszkującą Europę w latach 3800-2700 p.n.e.
Odkrycie w Wyskoci to już kolejne – po odkryciach od 2019 roku w rejonie Rokietnicy i Sierpówka – potwierdzenie rozległego zasięgu monumentalnych cmentarzysk KPL na terenie Wielkopolski
Długie nasypy, mające nawet kilkadziesiąt metrów długości, są wyraźnie rozciągnięte i równomierne. Stan ich zachowania określa się jako bardzo dobry. Wykopaliska potwierdziły, że są to groby ziemno-kamienne, w których składano ciała zmarłych (odbywały się tam pochówki szkieletowe) często wraz z wyposażeniem takim jak ceramika, kamienne narzędzia i ozdoby. Badacze podkreślają, że to pierwsze tak duże cmentarzysko megalityczne w Wielkopolsce; do 2019 roku sądzono, że cmentarzyska tego typu znajdowały się tylko na terenie dzisiejszych Kujaw. Zakres terytorialny tych konstrukcji sugeruje zatem że monumentalne zwyczaje pogrzebowe ludności kultury pucharów lejkowatych obejmowały znacznie większy obszar, niż dotąd sądzono.
Kultura Pucharów Lejkowatych – kto stworzył te „polskie piramidy”?
Kultura pucharów lejkowatych rozwijała się w Europie od ok. 3800 do 2700 p.n.e. na terenach obejmujących Danię, Niemcy, Czechy, Austrię, Holandię, sporą część Polski oraz obszary Ukrainy (Wołyń, Podole)
Powstanie KPL wiąże się z nałożeniem się kultury lendzielskiej na miejscowe społeczności mezolityczne (np. Ertebølle) w rejonie Kujaw. Kultura ta reprezentowała synkretyzm lokalnego łowiecko-zbierackiego osadnictwa i nowych form osiadłego rolnictwa.
Społeczności kultury pucharów lejkowatych prowadziły rolniczo-hodowlany styl życia, zajmowały się uprawą zbóż, hodowlą bydła, owiec, świń i kóz, polowaniem i rybołówstwem. Ponadto częściowo wykorzystywano np. radło zaprzęgane do bydła. Społeczność KPL wydobywała też krzemień pasiaty z Krzemionek i prowadziła ograniczoną wymianę z innymi kulturami.
W Polsce największe osady KPL znane są m.in. z Ćmielowa (koło Ostrowca). Nazwa kultury pochodzi od charakterystycznej ceramiki, czyli pucharów lejkowatych: naczyń z brzuścem i szeroko rozchylonym wylewem. Ceramika ta, lepiona ręcznie z glinianych taśm, często używana była w rytuałach i pochówkach – stała się trwałym wyróżnikiem kultury
KPL wprowadziła w Europie prymitywne pojazdy kołowe – dowodem jest wyobrażenie wozu na ceramice z Bronocic (ok. 3350 rok p.n.e.), które zresztą jest jednym z najstarszych wyobrażeń pojazdu kołowego w dziejach świata.
Rozwój obróbki kamienia i metali dokumentowany jest w znaleziskach toporów, sztyletów i ozdób kamiennych czy miedzianych.
Społeczności kultury pucharów lejkowatych były znane z wielkoskalowego budownictwa grobowego, kurhanów, czyli długich grobowców pełniących funkcje cmentarzy zbiorowych oraz miejsc rytuałów. Ich rozmiary i uroczysty charakter sugerują silną strukturę społeczną, rytualną hierarchię i kult przodków.
Kultura pucharów lejkowatych zaczęła ustępować ok. 2700 roku p.n.e., stopniowo wypierana przez kultury ceramiki sznurowej oraz amfor kulistych na południu i wschodzie Europy.
Czytaj też:
Odkrycie archeologiczne stulecia. Być może tylko dzięki temu odczytano hieroglifyCzytaj też:
Tajemnicza piramida na Sardynii. Jest starsza, niż piramidy egipskieCzytaj też:
Skarb znaleziony blisko granicy z Polską