Miasto powstało jako rezultat decyzji o zlokalizowaniu w pobliżu wsi Pławo między miasteczkami Nisko i Rozwadów w ramach budowy COP tzw. Zakładów Południowych. Pierwsze historyczne wzmianki na temat wsi Pławo, na terenie której powstało miasto, pochodzą z pierwszej połowy XV wieku.
Pradawne początki
W pobliskim Przyszowie znajdował się dwór łowiecki króla Władysława Jagiełły, zbudowany przed 1358 rokiem przez Kazimierza Wielkiego. W końcu XV wieku Pławo było wsią królewską. Osiadła ludność trudniła się łowiectwem, wyrębem drzew, bartnictwem, uprawą roli, a także flisactwem, czyli spławianiem drewna. W pieczęci wsi Pławo znajdowały się dwa skrzyżowane wiosła. Dzisiaj natomiast w mieście jest osiedle flisaków. W czasie potopu szwedzkiego w roku 1656, widły Wisły i Sanu stały się miejscem bitwy wojsk hetmana Stefana Czarnieckiego z wojskami króla Karola Gustawa.
Pomysł
Rządowa komisja przybyła na teren obecnego Podkarpacia w poszukiwaniu dogodnego terenu potrzebnego na budowę kombinatu. Prowadząc badania wzdłuż rzek Wisłoki i Wisły – od Dębicy do Sandomierza i wzdłuż Sanu – od Sandomierza do Przeworska. Wybór padł na wieś Pławo. Uznano je za doskonale odpowiadające wymaganym. warunkom. Bezpośrednia bliskość rzeki zapewniała nie tylko potrzebne ilości wody lecz i możność stworzenia w przyszłości transportu wodnego
Niedaleko na południe w zagłębiu Jasielsko-Krośnieńskim i na południowy wschód w Daszawie znajdowały się duże złoża gazu ziemnego, podstawowego paliwa dla huty, a nieco na północ wykryto nowe złoża rud żelaza. Piaszczysty równy teren odznaczał się dobrą nośnością – bez potrzeby kosztownych robót ziemnych. W pobliżu przebiegała linia kolejowa Warszawa – Lwów z odległą o 4 km stacją Rozwadów. Teren przecinała szosa.
Wkrótce wyłoniła się koncepcja rozszerzenia projektowanej budowy zakładu hutniczego o zakład mechaniczny z produkcją dział artyleryjskich, z czym wystąpiło Towarzystwo Starachowickich Zakładów Górniczo-Hutniczych Sp. Akc. Rozszerzoną koncepcję budowy i zaproponowaną lokalizację Min. Spraw Wojskowych przyjęło bez oporów.
Plan dotyczący Stalowej Woli zakładał zharmonizowaną całość skoncentrowanego rozwoju dużego obszaru kraju z predominacją zagadnień potrzeb zbrojeniowych, lecz z założeniem, iż COP stanowić będzie zapoczątkowanie dalszego uprzemysłowienia Polski. W szczególności plan inwestycji w rozszerzonym trójkącie bezpieczeństwa zaczynał się od rozwiązania zagadnień energetyczno-transportowych, a następnie obejmował szeroki rozbój przemysłu zbrojeniowego, budowę fabryk obrabiarek, narzędzi i sprawdzianów, jedną lub dwóch hut żelaza, huty aluminium oraz tworzenie przemysłu włókienniczego w oparciu o krajową wełnę i len.
Stal…
Huta Stalowa Wola, zwana w okresie budowy i na początku eksploatacji Zakładami Południowymi, była największym przedsięwzięciem inwestycyjnym w Centralnym Okręgu Przemysłowym. Obejmowało ono budowę huty stali szlachetnych o rocznej zdolności produkcyjnej 100 tys. ton, fabryki na 600 zespołów armatnich z załogą 3600 ludzi i pokaźnego osiedla – całość wzniesiona prawie kosztem 100 mln złotych przedwojennych. Produkcja Stalowej Woli niestety nie zdążyła już we wrześniu 1939 roku istotnie zaważyć na potencjale obronnym kraju, stworzona została zasadnicza podwalina pod wielki kombinat metalurgiczny.
Czytaj też:
Jak za dawnych lat. Mozaika wyznaniowa II RPCzytaj też:
Jak rozwijała się gospodarczo II Rzeczpospolita? Kilka ciekawostek