Bitwa pod Zadwórzem bywa nazywana „polskimi Termopilami”. Polacy w heroicznej walce wstrzymali marsz bolszewickiej armii ponosząc przy tym ogromne straty.
Nierówna walka
W lipcu 1920 roku w Galicji sformowano ochotniczą jednostkę, Detachement rtm. Romana Abrahama. W jego skład weszła głównie młodzież pochodząca ze Lwowa i okolic. Jednym z oddziałów tego zgrupowania był batalion piechoty kapitana Zajączkowskiego. Od początku sierpnia żołnierze należący do tego zgrupowania walczyli m.in. pod Horodyszczem i Chodaczkowem
16 sierpnia 1920 roku batalion pod dowództwem Bolesława Zajączkowskiego wracał z misji rozpoznawczej poruszając się wzdłuż linii kolejowej do Lwowa. Nagle, w okolicach Zadwórza, na dalekim przedpolu Lwowa, oddział został zaatakowany przez 6. Dywizję Kawalerii Josifa Rodionowicza Apanasienki należącej do Armii Siemiona Budionnego.
Następnego dnia doszło do kolejnego starcia. Idący z miejscowości Krasne polski batalion został zaskoczony ogniem z dwóch stron przez oddziały rosyjskie. Kapitan Zajączkowski podjął wówczas natychmiastową decyzję o uderzeniu na Zadwórze (zajęte przez bolszewików), odbicie stacji kolejowej oraz pobliskich wzgórz, gdzie można było zorganizować obronę.
Pomimo dziesięciokrotnej przewagi wroga i silnego ostrzału, Polacy około południa 17 sierpnia zdobyli stację kolejową i wzgórza. Nie był to jednak koniec bitwy, lecz zaledwie jej początek. W kolejnych godzinach bolszewicka kawaleria sześciokrotnie uderzała na polskie stanowiska obronne. Po kilku godzinach walk Polakom zaczęło brakować amunicji. Zbierano ją w końcu wśród poległych i rannych. Wielu polskich żołnierzy przeszło do walki wręcz, na bagnety. Kiedy sytuacja stała się już całkowicie rozpaczliwa (przy życiu pozostało 30 Polaków) kapitan Zajączkowski wydał rozkaz wycofania do pobliskiego lasu barszczowickiego.
W czasie odwrotu Polacy byli jeszcze bombardowani przez trzy sowieckie samoloty. Żołnierze kapitana Zajączkowskiego bronili się niemal do ostatniego żołnierza, do końca walcząc na bagnety, noże i przy użyciu kolb karabinów z nacierającym wrogiem. Krwawy bój z bolszewikami zakończył się wieczorem 17 sierpnia. Do bolszewickiej niewoli dostała się zaledwie garstka polskich żołnierzy. Oficerowie odebrali sobie życie przy użyciu ostatnich nabojów. Śmierć poniósł także kapitan Zajączkowski.
Kilkunastu Polaków walczących pod Zadwórzem w ostatniej chwili uratował polski pociąg pancerny. Jego załoga zabrała leżących przy nasypie kolejowym rannych.
Żołnierze rosyjscy byli tak wściekli z powodu silnego oporu Polaków, że wyżywali się nawet na ciałach poległych odrąbując im ręce, nogi, głowy, odzierając z odzieży. Zmasakrowanych zwłok nie sposób było zidentyfikować (z 318 znalezionych ciał, rozpoznano zaledwie 106 osób).
Polacy zabici w bitwie pod Zadwórzem zostali pochowani w zbiorowej mogile blisko pola bitwy (w miejscu tym usypano kurhan, a w 1927 roku ustawiono tam czterometrowy obelisk w kształcie granicznego słupa z krzyżem). Siedmiu poległych, w tym kapitana Bolesława Zajączkowskiego, pochowano na Cmentarzu Obrońców Lwowa w oddzielnej kwaterze Zadwórzaków
Bohaterska obrona Zadwórza opóźniła marsz armii Budionnego i dała wojskom polskim niemal jeden dzień więcej na przygotowanie obrony Lwowa.
Czytaj też:
Rosja na kolanach. Bitwa Warszawska była dla Polski "być albo nie być"Czytaj też:
Cud nad Wisłą. Jak Matka Boża ocaliła Polaków. "Niewygodna" historiaCzytaj też:
Traktat ryski. Czy Polsce opłacał się taki pokój?Czytaj też:
QUIZ: Walki o granice. Co wiesz o konfliktach z lat 1918-1922?