Choć dzisiaj o moście pod Łowiczem pamięta stosunkowo niewiele osób, to w dwudziestoleciu międzywojennym było to miejsce, do którego zdążali inżynierowie z całego świata, podziwiając zmysł konstruktorski profesora Stefana Bryły.
Inżynier, konstruktor
Stefan Bryła urodził się 17 sierpnia 1886 roku w Krakowie. Uczęszczał do szkoły realnej w Stanisławowie, a później na Politechnikę Lwowską (wówczas: Szkoła Politechniczna we Lwowie). Od 1907 roku pracował na tej uczelni. Dwa lata później obronił doktorat, a już w 1910 roku otrzymał tytuł doktora habilitowanego. W kolejnych latach studiował za granicą, m.in. w Charlottenburgu koło Berlina, École nationale des ponts et chaussees w Paryżu oraz na University of London. Odbył także wiele praktyk. Pracował na budowach w kilku europejskich państwach oraz w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Stefan Bryła walczył w obronie Lwowa w wojnie polsko-ukraińskiej. W czasie bolszewickiego ataku na Polskę, Bryła brał udział w obronie Warszawy. Po wojnie wrócił na Politechnikę we Lwowie, gdzie wykładał budowę mostów. Wykładał również budownictwo na Politechnice w Warszawie.
Stefan Bryła szybko dał się poznać jako człowiek mający niekonwencjonalne pomysły. Był pionierem zastosowania spawalnictwa w budownictwie. W 1928 roku, na zlecenie Ministerstwa Robót Publicznych, opracował przepisy dla spawania konstrukcji stalowych, które w późniejszych latach wykorzystywali inżynierowie także w innych krajach.
W latach 1927-1929, według projektu Stefana Bryły, wybudowano w Maurzycach pierwszy na świecie spawany most. W tamtym czasie był to prawdziwy hit. Do podłowickiej miejscowości przybywali konstruktorzy z całego świata, aby zapoznać się z tym, jak most ten został stworzony. Konstrukcja Bryły powodowała, że most był o około jedną czwartą lżejszy, niż budowane wcześniej tego typu mosty (tradycyjne nity łączące zastąpiono spawaniem elementów).
Stefan Bryła był od 1929 roku członkiem Stałej Międzynarodowej Komisji Mostów i Konstrukcji Inżynierskich oraz członkiem Akademii Nauk Technicznych i współzałożycielem Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych. Był autorem licznych prac naukowych (około 250). Pracował także za granicą, m.in. przy budowie Woolworth Building w Nowym Jorku, który był wtedy najwyższym budynkiem na świecie.
Stefan Bryła był także autorem kilku książek podróżniczych opowiadających np. o Japonii czy Hawajach.
Patriota, polityk
Stefan Bryła brał udział w wojnach Polski o granice. W wolnej Polsce, po roku 1918, zaangażował się też w działalność polityczną. Był posłem na Sejm w latach 1926-1935. Należał do Chrześcijańskiej Demokracji, opowiadał się jednocześnie za współpracą z Józefem Piłsudskim i obozem sanacji.
Po ataku Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku, Bryła pełnił funkcję dziekana tajnego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Działał też w polskim państwie podziemnym jako szef komórki Robót Publicznych i Odbudowy, gdzie opracowywał plan odbudowania Polski ze zniszczeń po zakończeniu wojny. Bryła instruował także członków Kedywu, w jaki sposób należy niszczyć stalowe mosty, aby utrudniać Niemcom poruszanie się po kraju.
Niemcy w końcu wytropili jednak Bryłę. Wraz z rodziną został on aresztowany 16 listopada 1943 roku; trafił na Pawiak. Stefan Bryła został rozstrzelany przez Niemców w ulicznej egzekucji 3 grudnia 1943 roku niedaleko ulicy Puławskiej w Warszawie. Symboliczny grób Bryły znajduje się na cmentarzu na Powązkach.
Konstrukcje
Konstrukcje Stefana Bryły to m.in.: pierwszy na świecie drogowy spawany most na rzece Słudwi, kompleks budynków Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Warszawie, budynek Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Łodzi, gmach Pocztowej Kasy Oszczędności w Warszawie, gmach Urzędu Skarbowego w Katowicach (tzw. „Drapacz Chmur”), budynek mieszkalno-biurowy Towarzystwa Prudential, budynek Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, „dom Bez Kantów” w Warszawie czy Hala Targowa w Katowicach.
Czytaj też:
Jan Szczepanik. Genialny wynalazca-samouk. Życie i wynalazkiCzytaj też:
Najstarsze, niezachowane polskie filmyCzytaj też:
QUIZ: Polscy wynalazcy. Geniusze światowego formatu. Znasz ich?