Bardziej znaną polską stacją badawczą na Antarktydzie jest stacja im. Henryka Arctowskiego. Znajduje się ona na Wyspie Króla Jerzego w archipelagu Szetlandów Południowych i funkcjonuje od 1977 roku. Jest administrowana przez Instytut Biochemii i Biofizyki PAN. Odbywają się tam m.in. badania biologiczne, ekologiczne, oceanograficzne, geologiczne, glacjologiczne i meteorologiczne. Czy jest szansa, aby polscy badacze na stałe powrócili także na stację im. Dobrowolskiego?
Szanse dla polskiej nauki
Stacja im. Antoniego Bolesława Dobrowolskiego znajduje się na Antarktydzie kontynentalnej, u brzegów Jeziora Figurowego na Ziemi Wilkesa w Antarktydzie Wschodniej, około 130 km na południe od krawędzi szelfowego lodowca Shackletona.
Stacja została wybudowana przez Związek Sowiecki i otwarta w październiku 1956 roku. Wówczas nosiła nazwę „Oaza”. Sowieci używali jej zaledwie dwa lata. 23 stycznia 1959 roku stację przekazano Polsce. Polacy, w czasie pierwszej wyprawy naukowej na Antarktydę ochrzcili stację imieniem geofizyka Antoniego Bolesława Dobrowolskiego.
Zabudowania stacji są stabilne, gdyż postawiono je na skałach, a nie lądolodzie. Dzięki temu nie zmieniają swojej pozycji w wyniku ruchu lodu.
Stacja była wykorzystywana sporadycznie. Polscy badacze pojawili się tam na przełomie 1965 i 1966 roku, a później dopiero w 1979 roku. Od tamtego czasu stacja im. Dobrowolskiego nie była przez Polaków wykorzystywana, choć nie została zupełnie opuszczona. W 1987 roku przebywali tam sowieccy naukowcy, którzy postawili kolejne zabudowania; później pojawiali się Rosjanie i Australijczycy. Stacja została zakonserwowana, tzn. była nieczynna, ale nie porzucona.
Zainteresowanie polską stacją badawczą na Antarktydzie wzmogło się dopiero w ostatnich latach. W 2018 roku Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przekazało środki finansowe na rzecz Zakładu Badań Polarnych i Morskich Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, który miał zająć się rewitalizacją placówki
Powrót na Antarktydę
„[10 listopada 2021 roku] rusza specjalna wyprawa organizowana przez Instytut Geofizyki PAN do Polskiej Stacji Antarktycznej im. A. B. Dobrowolskiego. To najstarsza polska stacja antarktyczna, nieużytkowana od 1987 roku. Uczestnicy wyprawy planują rozpocząć w niej badania m.in. głębokich struktur Ziemi oraz procesu generacji ziemskiego pola magnetycznego”. – czytamy na stronie Polskiej Akademii Nauk.
Czwórka polskich badaczy wypłynęła 10 listopada wieczorem z portu w Bremerhaven na pokładzie statku „Akademik Fiodorow”. W skład polskiej ekipy weszli: organizator i szef prof. Marek Lewandowski (geofizyk, geolog i paleomagnetyk), prof. Monika A. Kusiak (geolog i geochemik izotopowy(, dr Adam Nawrot (geograf i geomorfolog), a także prof. Wojciech Miloch (fizyk jonosfery z Uniwersytetu w Oslo).
– Jedziemy tam po to, by badać planetę, bo jest to unikalne miejsce na Ziemi, skąd można obserwować strukturę jądra Ziemi w sposób nieskażony działalnością człowieka ani falami sejsmicznymi. To zwierciadło do wnętrza Ziemi – powiedział prof. Lewandowski.
„Uczestnicy wyprawy postawili sobie za cel rozpoznanie aktualnego stanu infrastruktury stacji i jej potencjału badawczego. Oaza Bungera jest unikatowym miejscem na Ziemi (…). Pozwala to na testowanie innowacyjnych źródeł zasilania aparatury naukowej i technik telekomunikacyjnych dla przesyłania danych pomiarowych. Misją wyprawy jest pozostawienie na miejscu całorocznych stacji geofizycznych (sejsmicznych, magnetycznych), które pozwolą na badanie głębokich struktur Ziemi oraz procesu generacji ziemskiego pola magnetycznego. W związku z wymagającymi warunkami środowiskowymi będą one automatyczne i autonomiczne pod względem zasilania. Naukowcy uczestniczący w wyprawie przeprowadzą także badania geologiczne i geochemiczne oraz monitoring procesów geomorfologicznych, hydrologicznych i glacjologicznych obrazujących zmiany systemów polarnych. Zbadana zostanie także jonosfera, co pomoże prognozować pogodę kosmiczną wpływającą na zmiany klimatu”. (PAN)
8 stycznia 2022 roku o godz. 10:10 czasu polskiego uczestnicy wyprawy dotarli do stacji im. Dobrowolskiego.
23 stycznia 2022 roku, w rocznicę przekazania stacji im. Dobrowolskiego Polsce przez ZSRS, nad stacją zawisła polska flaga. Stacja została oficjalnie reaktywowana. Badacze pozostali na miejscu przez pieć tygodni, przygotowując w tym czasie stację do zamieszkania. Czy ponowne uruchomienie stacji da początek nowemu rozdziałowi polskich badań na Antarktydzie?
Czytaj też:
Smutny koniec wyścigu o biegun. Robert Falcon Scott i Roald Amundsen w podróży życiaCzytaj też:
Katastrofa tunguska. Tajemnica ze środkowej SyberiiCzytaj też:
QUIZ: Prawda czy fałsz? Trudny test o historii, w którym obalamy niektóre mity