„Merkuriusz Polski Ordynaryjny”, a właściwie: „Merkuriusz Polski dzieje wszystkiego świata w sobie zamykający dla informacji pospolitej” to najstarsza polska gazeta. Ukazała się po raz pierwszy 3 stycznia 1661 roku. Jej wydawania zaprzestano 15 lipca tego samego roku po ukazaniu się 41 numerów.
Początki polskiej prasy
Początków polskiej prasy należy szukać w kalendarzach i w tzw. drukach lotnych. W kalendarzach zamieszczano informacje o świętych, różne porady czy ciekawostki. W drukach ulotnych zaś pojawiały się informacje na temat życia dworu, a także wiadomości o aktualnych wydarzeniach politycznych czy sytuacji na polach bitew.
W 1660 roku na dworze króla Jana Kazimierza pojawił się pomysł na stworzenie periodycznego czasopisma. Inicjatorką powstania gazety miała być żona króla, królowa Maria Ludwika Gonzaga. W ten sposób 3 stycznia 1661 roku ukazał się pierwszy numer gazety „Merkuriusz Polski”. Artykuł wstępny pierwszego numeru zaczynał się od słów: „Ten jest, że tak rzekę, jedyny pokarm dowcipu ludzkiego, umieć i wiedzieć jak najwięcej: tym się karmi, tym się cieszy, tym się kontentuje”.
„Merkuriusz” to pierwsza gazeta na świecie, której celem było przekonanie opinii publicznej do konkretnego programu politycznego – w „Merkuriuszu” bowiem „przemycano” tezy, które popierał królewski dwór na czele z królem. Należało do nich np. ograniczenie liberum veto czy koronacja vivente rege, czyli koronacja następcy za życia panującego monarchy. Wraz z Merkuriuszem ukazywała się gazeta przekazująca informacje z Polski za granicę pt. „Continuazione del Mercurio Polacco”. Jej treść różniła się jednak znacznie od treści „Merkuriusza”.
Teksty w „Merkuriuszu” redagowali Polak włoskiego pochodzenia, Hieronim Pinocci i Jan Aleksander Gorczyn (drukarz krakowski).
Pierwszy numer gazety nosił tytuł „Merkuriusz Polski”. Dopiero od drugiego numeru do nazwy dodano określenie „Ordynaryjny”. Niektóre numery ukazywały się pod nazwą „Merkuriusz Polski Extraordynaryjny”, jeśli zawierały jakieś dodatkowe materiały. Ostatni numer z dnia 15 lipca 1661 roku nosił nazwę „Merkuriusz Ordynaryjny To Jest Nowiny Z Różnych Krajów”.
„Merkuriusz” ukazywał się jeden lub dwa razy w tygodniu w nakładzie 100-200 egzemplarzy. Miał około 8-12 stron i kosztował 10 groszy. Redakcja gazety znajdowała się w Warszawie, a od 38 numeru przeniesiono ją do Krakowa. W gazecie poruszano tematy takie jak życie dworu, sprawy urzędowe, podpisane traktaty międzynarodowe czy sytuacja na frontach wojennych z całej Europy.
Nazwa „Merkuriusz” pochodzi od rzymskiego boga Merkurego uznawanego za patrona kupców i kurierów. Nazwę tę nadawano gazetom także w innych krajach, m.in. w Anglii („Mercurius Aulicus” czy „Mercurius – Britannicus communicating the affaires of great Britaine: For the better information of the People”).
Pierwsza gazeta na świecie
Pierwsze gazety na świecie zostały wydane w roku 1609. Były to „Ralation”, która ukazywała się w Strasburgu oraz „Aviso” z Wolfenbüttel. Pierwsza gazeta codzienna ukazała się zaś nieco później, w roku 1650 w Lipsku.
Na terenie dzisiejszej Polski pierwszą gazetą było wychodzące od 1618 roku w Gdańsku pismo „Wöchentliche Zeitung”. Rozwój czasopiśmiennictwa nastąpił dopiero w połowie XVIII wieku. W Polsce od 1792 roku wydawano „Nowiny Polskie” (z wiadomościami krajowymi) oraz „Relata Refero” (z wiadomościami zagranicznymi). Niedługo później przemianowano je na „Kurier Polski” i „Kurier z Cudzych Krajów”. Pierwszą gazetą, której nakład osiągnął 1 milion egzemplarzy był francuski dziennik „Le Petit Journal” w 1890 roku.
Słowo „gazeta” pochodzi prawdopodobnie od włoskiego gazzette, czyli określenia na drobną monetę, którą wybijano w XVII-wiecznej Wenecji. Słowo gazza oznacza też srokę, której rysunek umieszczano w gazetach włoskich. Sroka symbolizowała gadatliwość i przekazywanie plotek.
Czytaj też:
Ludwika Maria Gonzaga. Francuska żona dwóch polskich królówCzytaj też:
Jan Kazimierz Waza. Czy naprawdę był takim złym władcą?Czytaj też:
QUIZ: Czego nie wiesz o Janie Kazimierzu