Jakie znaczenie miało podpisanie unii hadzieckiej? Czy istnienie Rzeczpospolitej Trojga Narodów było w ogóle możliwe?

Trzy Narody, jedno państwo?

Dla Rzeczpospolitej zjednanie Kozaczyzny (a zarazem Rusi) miało coraz większe znaczenie po podpisaniu przez Bohdana Chmielnickiego ugody perejasławskiej z Rosją. Na jej mocy Ukraina oddawała się w ręce Moskwy.

Odpowiedzią na ugodę perejasławską była unia w Hadziaczu, która uznawała istnienie – obok Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego – także trzeciego podmiotu: Wielkiego Księstwa Ruskiego. Unia hadziacka została zawarta 16 września 1658 roku w Hadziaczu pomiędzy Rzecząpospolitą Obojga Narodów i Kozackim Wojskiem Zaporoskim, które reprezentowane było przez hetmana kozackiego Iwana Wyhowskiego.

W unii tej pisano:

Wszystka Rzeczpospolita Narodu Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego i Ruskiego i prowincji do nich należących restituantur in integrum (łac. przywrócona w całości), tak jako było przed wojną, to jest, aby te narody w granicach swoich i swobodach zostawały nienaruszone, jako były przed wojną, i wedle praw opisanych w radach, sądach i wolnej elekcji panów swoich, królów polskich i wielkich książąt litewskich i ruskich.

A jeśli pod ciężarem wojny z postronnymi pany na ujmę granic, albo wolności tych narodów stanęło co, to ma to być nieważnym i pustym, a przy swobodach swoich narody wyżej pomienione stawać mają bona fide (w dobrej wierze) jako jedno ciało jednej i nierozdzielnej Rzeczypospolitej (...) Spólna rada i spólne siły być mają tych narodów przeciw każdemu nieprzyjacielowi. Starać się mają te trzy narody wspólne wszelkimi sposobami, aby wolna była nawigacja na Czarne Morze Rzeczypospolitej.

Unia trzech podmiotów pozostała sojuszem tylko na papierze. Kozaczyzna była podzielona, trudno było skłonić część Kozaków, do dołączenia do unii z Koroną i Litwą.

Z czasem utrwalił się więc podział na Ukrainę Prawobrzeżną i Lewobrzeżną. Prawobrzeżna pozostała przy Rzeczpospolitej, a Lewobrzeżna zbliżyła się do Rosji.

Jeden herb

Idea Rzeczpospolitej Trojga Narodów nie została jednak zupełnie zapomniana. Przypomniano sobie o niej w połowie wieku XIX.

10 października 1861 roku, w czasie Manifestacji Jedności Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Horodle odnowione zostały postanowienia unii w Horodle z 1413 roku pomiędzy Koroną i Litwą. W trakcie uroczystości, na którą przybyła szlachta polska, litewska i ruska (ukraińska) – łącznie aż 10 tysięcy osób – uzgodniono odrodzenie dawnej unii oraz przyjęto ugodę polityczną.

Idea Rzeczpospolitej Trojga Narodów pojawiała się co jakiś czas także później. Wrócono do niej znowu podczas powstania styczniowego. 10 maja 1863 roku Tymczasowy Rząd Narodowy przekształcił się w Rząd Narodowy. Wprowadzono wówczas nową pieczęć okrągłą z tarczą herbową z wizerunkiem Orła, Pogoni i Archanioła Michała, które były symbolami Korony, Litwy i Rusi. Tarcza herbowa zwieńczona była jagiellońską koroną oraz napisem „Rząd Narodowy. Równość Wolność Niepodległość”.

Czytaj też:
Ugoda perejasławska. Największy błąd w dziejach Kozaczyzny?Czytaj też:
Książę Jeremi Wiśniowiecki. Legenda pogromcy KozakówCzytaj też:
Chortyca. Serce Ukrainy, symbol Siczy Zaporoskiej