Polacy w ogniu rewolucji
  • Tomasz StańczykAutor:Tomasz Stańczyk

Polacy w ogniu rewolucji

Dodano: 
Żołnierze V Dywizji Strzelców Polskich (Syberyjskiej)
Żołnierze V Dywizji Strzelców Polskich (Syberyjskiej) Źródło: Wikimedia Commons
Podczas wojny domowej w Rosji w latach 1918–1920 Polacy walczyli po obu stronach frontu.

W 1917 r. w Rosji żyło ok. 3,7 mln Polaków, jednak większość z nich – 2,5 mln – zamieszkiwała dawne ziemie kresowe Rzeczypospolitej, wcielone do Rosji w wyniku zaborów. Około 600 tys. Polaków to mieszkańcy ziem rosyjskich, dobrowolni emigranci, a także zesłańcy i ich potomkowie. Po wybuchu wojny z terenów Królestwa Polskiego ewakuowano ok. 500 tys. Polaków. W Rosji przebywali też polscy jeńcy, żołnierze armii niemieckiej i austro-węgierskiej, w tym żołnierze Legionów. Społeczność polska była zróżnicowana – stanowili ją chłopi, robotnicy, inteligenci, urzędnicy, ziemianie. Zróżnicowane były też postawy i poglądy Polaków wobec rewolucji lutowej, która obaliła carat, i wobec bolszewickiego zamachu stanu zwanego przez komunistów rewolucją październikową, który zabił rodzącą się demokrację w Rosji, obiecując nowy, wspaniały świat „ludowi pracującemu miast i wsi”.

Nad nadejściem tego świata pracowali razem z rosyjskimi bolszewikami także członkowie Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy oraz PPS-Lewicy. W Rosji w 1917 r. działało kilkadziesiąt oddziałów SDKPiL oraz PPS-Lewicy. Ich członkowie czynnie wspierali bolszewików i ostatecznie zostali członkami partii Lenina. Do 1989 r. w Warszawie wznosił się pomnik Feliksa Dzierżyńskiego. Napis na cokole głosił, że jest on dumą polskiego ruchu rewolucyjnego. Tak określił go Bolesław Bierut. Dzierżyński, przed 1917 r. działacz SDKPiL, był tym Polakiem, który doszedł najwyżej w bolszewickiej hierarchii. Objął kierownictwo Nadzwyczajnej Komisji ds. Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, czyli czerezwyczajki, zwanej również Czeka. Energia, fanatyzm i bezwzględność Dzierżyńskiego sprawiły, że odegrał on trudną do przecenienia rolę w zwycięstwie bolszewików w wojnie domowej w Rosji. Do pomocy dobrał sobie, jako sekretarza, Bronisława Bortnowskiego ps. Bronkowski, który był też sędzią śledczym. W walce z przeciwnikami bolszewizmu zasłużył się także Mieczysław Kozłowski, który wkrótce po przewrocie październikowym przewodniczył komisji badającej spiski „kontrrewolucyjne”.

W 1967 r. ukazała się „Księga Polaków uczestników rewolucji październikowej”.

Artykuł został opublikowany w 10/2022 wydaniu miesięcznika Historia Do Rzeczy.