Jego opowiadania oświęcimskie to najwybitniejsze osiągnięcia tzw. literatury obozowej, co przyznawał m.in. inny więzień Auschwitz, węgierski noblista – Imre Kertész. Gdy po polskim wydaniu „Losu utraconego” przeprowadzałem z nim wywiad, powiedział, że to właśnie lektura „Proszę państwa do gazu” wyzwoliła go i że i on, i Tadeusz Borowski w swoich książkach przekazali całą prawdę o tym, co przeżyli. Stwierdził też, że obaj byli równie radykalni i bezkompromisowi w swoim dążeniu do wolności. Znając życiorys Borowskiego i to, co pisał w latach bezpośrednio poprzedzających jego samobójczą śmierć w roku 1951, byłem odmiennego zdania, bo jeśli do czegokolwiek w tamtym czasie zmierzał, to nie do wolności, a do zniewolenia.

Obecnie, po wydaniu „Nieocalonego”, biografii Tadeusza Borowskiego pióra Marty Byczkowskiej-Nowak, wracam do pisarstwa tego autora tym skwapliwiej, że w ostatnim czasie ukazała się powieść Bohdana Urbankowskiego „Bal u kata”, której kanwą jest życie twórcy „Dnia na Harmenzach”, ale przede wszystkim z tego powodu, że wciąż pełniąca, niestety, obowiązki polska minister edukacji Barbara Nowacka „popisała się” sławnym już „przejęzyczeniem”, mówiąc – w rocznicę oswobodzenia Auschwitz – o obozach „zbudowanych na okupowanych przez Niemców terenach przez polskich nazistów”. Przypomina się w tym miejscu zdanie napisane w 1947 r., w trakcie ostrych polemik o postawę i pisarstwo Borowskiego po jego ataku na Zofię Kossak-Szczucką, autorkę „Z otchłani. Wspomnień z lagru”, przez innego więźnia Auschwitz, Henryka Korotyńskiego. Otóż swój tekst zakończył on proroczym zdaniem: „Im później, tym trudniej będzie o historię Oświęcimia – fragment dziejów człowieka, niedający się porównać z niczym innym”. Miał rację, choć „przejęzyczenie” Nowackiej przekroczyło pewnie wszystko to, co w najczarniejszych snach ktokolwiek mógł przewidywać ponad 70 lat temu.

Wysoka temperatura pierwszych (będą następne) sporów o Borowskiego wzięła się z tego, że – jak utrzymywał – każdy, kto przeszedł przez piekło Oświęcimia, jest w jakimś stopniu współwinny śmierci tych, którzy go nie przeżyli. Było to trudne do zaakceptowania, o ile to w ogóle było możliwe. Broniły Borowskiego zarówno autentyzm jego opowiadań, jak i ich forma, znamionująca pojawienie się w literaturze polskiej niezwykłego talentu. Ale też nie przeoczmy faktu, że dyskusja na temat Borowskiego nie wykroczyła (z małymi wyjątkami) poza krąg osób zawodowo zajmujących się pisarstwem. Dlaczego tak się stało?