Tower of London jest jednym z najstarszych i najsłynniejszych więzień na świecie, choć jego pierwotnym przeznaczeniem nie było przetrzymywanie przestępców. Tower miała być fortecą chroniącą stolicę Anglii, lecz do historii przeszła z wielu innych, bardziej brutalnych powodów.

Historia Tower

Najstarszą częścią Tower of London jest Biała Wieża. Jej budowę rozpoczęto w roku 1078, a zakończono w 1100 roku za panowania Wilhelma II (syna Wilhelma Zdobywcy). Zaprojektowana została przez Gundalfa z Rochester, normańskiego biskupa, któremu przypisuje się projekt i nadzór wielu ważnych budynków w Anglii. Biała Wieża w Tower została wykonana z białego wapienia sprowadzonego z Caen w północno-zachodniej Francji, a także z lokalnego materiału budowlanego zwanego kentish ragstone

Tower zaprojektowano jako fortecę, stąd choćby obecność krenelaży, fosy i innych umocnień. Jednak bardzo szybko po wybudowaniu znalazła zastosowanie jako więzienie. Kiedy tron objął Henryk I, brat Wilhelma II (istnieją pogłoski, że to Henryk kazał zabić swojego brata), jednym z jego pierwszych rozkazów było aresztowanie biskupa Durham Rannulfa Flambarda. Biskup został oskarżony o przestępstwo symonii, czyli sprzedaż stanowisk kościelnych. Zarzucano mu także korupcję. Henryk, który był skonfliktowany z całym Kościołem angielskim, wykorzystał oskarżenia wobec biskupa i kazał go zamknąć w Tower. Flambard stał się tym samym pierwszym więźniem w tym miejscu.

W kolejnych latach Tower rozbudowywano. Na przełomie XII i XIII wieku wybudowano dzwonnicę. Dzwon na jej szczycie ostrzegał o pożarach lub zbliżających się nieprzyjacielskich wojskach, służył zatem całemu miastu. W tym samym czasie powstała też wieża nazwana Lanthorn (w staroangielskim słowo to oznaczało „latarnię”) i, jak wskazywała nazwa, na jej szczycie umieszczono latarnię, która pomagała we wprowadzaniu statków płynących po Tamizie do londyńskiego portu.

Ryszard Lwie Serce wybudował w Tower of London kolejną wieżę, nazwaną „szafą” – stała się ona miejscem przechowywania królewskich szat, a przede wszystkim klejnotów koronnych. Z roku na rok kompleks się powiększał. Pod koniec XIII wieku król Edward I zlecił budowę mennicy, która funkcjonowała w tym miejscu do 1968 roku (obecnie w jej miejscu znajduje się wystawa przedstawiająca bogatą kolekcję monet, które bito w Tower przez kilka wieków).

W roku 1485, za panowania króla Henryka VII powołano straż Tower nazwaną Yeomen Warders. Strażnikiem mógł zostać tylko yeomen, czyli średniorolny chłop – to znaczy taki, który posiadał konia i mógł walczyć w konnicy. Ich obowiązkiem była ochrona zamku, pilnowanie osadzonych więźniów i straż nad przechowywanymi insygniami. Z Yeomen Warders, popularnie zwanych „Beefeaters” (czyli „zjadacze wołowiny”) wiąże się też pewna legenda. Otóż mieli oni, u początków swego istnienia otrzymywać specjalne racje mięsa (głównie wołowiny), co stanowiło duży przywilej i wyróżniało ich spośród innych jednostek.

Rola Tower jako więzienia stawała się z czasem coraz bardziej wyraźna. Królowie lubili osadzać tam swoich wrogów, nawet tych pochodzących z rodziny królewskiej. Nie wszyscy osadzeni przetrzymywani byli w strasznych warunkach. Bywały sytuacje, że więźniowie mogli mieszkać w komnatach, mieli zapewniony opał i dość dobre jedzenie, a nawet pozwalano im czasem opuszczać mury Tower, np. aby jechać na polowanie. Szkocki król Jan Balliol, więziony w Tower przez trzy lata (1296-1299), mieszkał w więzieniu z żoną i swoimi sługami. Mógł zabrać ze sobą także psy myśliwskie i róże sprzęty.

Symbol grozy

Tower of London zyskało sławę jako miejsce tortur – w szczególności za pomocą urządzenia znanego jako „stojak”. Urządzenie to, używane w Tower, zostało nazwane „córką księcia Exeter”. Zaprojektowane została przez Johna Hollanda, 2. księcia Exeter i konstabla Tower w 1447 roku. Było zarezerwowane dla sprawców najcięższych przestępstw. Znane osoby, które doświadczyły „stojaka”, to m.in. Guy Fawkes, William Carter, Thomas Kyd i William Wallace.

Jednak wbrew legendom, w porównaniu do liczby przetrzymywanych tam więźniów, w Tower torturowano stosunkowo niewiele osób. Najwięcej dopiero w XVI i XVII wieku. Dużo bardziej powszechne były egzekucje, których dokonywano na terenie Tower bardzo wiele. Najwięcej poprzez ścięcie, rozstrzelanie i powieszenie.

W Tower of London przeprowadzono m.in egzekucję Thomasa More’a 6 lipca 1535 roku. Thomas More zginął, gdyż sprzeciwił się rozwodowi króla Henryka VIII, który chciał oddalić Katarzynę Aragońską, aby wziąć za żonę Annę Boleyn. Ostatnie słowa umierającego kanclerza i myśliciela brzmiały: „Umieram jako dobry sługa króla, ale przede wszystkim sługa Boga”. Po śmierci jego głowa była zatknięta na Moście Londyńskim (London Bridge) przez miesiąc.

Rok po ścięciu Thomasa More’a, król Henryk VIII kazał zabić Annę Boleyn. Anna zginęła od ścięcia mieczem, do ostatniej chwili wyczekując posłańca, który przyniósłby wieści o ułaskawieniu. W Tower of London zginęła jeszcze jedna żona Henryka VIII, a jednocześnie kuzynka Anny Boleyn, Katarzyna Howard, skazana za cudzołóstwo (którego rzeczywiście się dopuściła). Obie żony Henryka, Thomas More, a także inne znane osobistości, które zginęły w Tower zostały pochowane w Królewskiej Kaplicy pw. Świętego Piotra w Okowach (lub w jej pobliżu), znajdującej się na terenie twierdzy Tower. W Tower, w roku 1471, w czasie Wojny Dwóch Róż zginął także król Henryk VI, zabity z rozkazu kolejnego króla, Edwarda IV.

W Tower of London pochowano także, a wcześniej torturowano, wspomnianego już Guya Fawkesa. W 1606 roku został on aresztowany za udział w tzw. spisku prochowym, który miał obalić króla Jakuba I. Fawkes i inni spiskowcy mieli w planach m.in. wysadzenie parlamentu. Do dzisiaj na początku listopada obchodzona jest „Noc Guya Fawkesa”, kiedy Anglicy wystrzeliwują fajerwerki i palą ogniska spalając w nich kukły przypominające spiskowca i wspominając „uratowanie monarchii”. Guy Fawkes współcześnie stał się także symbolem niezgody na otaczający system i władzę. Maska Guya Fawkesa była najważniejszym atrybutem głównego bohatera filmu „V jak Vendetta” z Hugo Weavingiem w roli głównej. Maska jest też symbolem aktywistów określających się jako Anonymous.

Ostatnia osoba została stracona w Tower of London przez ścięcie w roku 1745. Był to Simon Fraser, który brał udział w szkockiej rebelii. W czasie I wojny światowej rozstrzelano w Tower jedenastu niemieckich szpiegów, a sierpniu 1941 roku szpiega Josefa Jakobsa, który był zarazem ostatnią osobą straconą w Tower of London. W 1941 roku przetrzymywano tam przez kilka dni Rudolfa Hessa, który 10 maja 1941 roku samotnie poleciał do Wielkiej Brytanii i wylądował ze spadochronem na terenie Szkocji (motywy, jakie nim kierowały do dziś pozostają niejasne).

Dzisiaj Tower of London pełni funkcje muzeum. Porządku nadal pilnują Yeomen Warders, do których zadań należy m.in. oprowadzanie turystów, a także opieka nad krukami, które mają tam swój dom. Legenda głosi, że dopóki w Tower of London żyją kruki, dopóty będzie trwać brytyjska monarchia.

Czytaj też:
Koronacja i brytyjska korona. Jak wygląda tradycja sięgająca tysiąca lat wstecz?Czytaj też:
Anna Boleyn. Manipulantka czy postać tragiczna?Czytaj też:
Mozaiki z czasów rzymskich odkryto w… Londynie. Robią wrażenie