Dwie niewierne żony królewskich synów doprowadziły do jednej z największych afer w dziejach Francji. Skandal z wieży Nesle był szokiem dla panującego domu Kapetyngów i sporej części Europy.

Do wydarzeń tych doszło w czasie panowania króla Francji Filipa IV Pięknego. Wszystko działo się w czasie, kiedy Filip wydał „wojnę” templeriuszom i miał – wydawało się – i tak już wystarczająco problemów.

Niewierne żony i żądna władzy królowa

Pierwsze pogłoski na temat skandalu pojawiły się w 1313 roku. Wtedy to córka Filipa Pięknego, a zarazem żona króla Anglii Edwarda II, Izabela zwana „Wilczycą z Francji” (przydomek bardzo trafnie określał jej temperament) dowiedziała się o zdradach, jakich miały dopuścić się jej szwagierki.

Izabela miała trzech braci: Ludwika X Kłótliwego, Filip V Wysokiego i Karola IV Pięknego. Ich żonami były zaś (w kolejności): Małgorzata Burgundzka, Joanna II Burgundzka i Blanka Burgundzka. Blanka i Joanna były jednocześnie siostrami.

O pożyciu trzech par mówiono i pisano różnie. Ludwik zaniedbywał podobno Małgorzatę, przedkładając czas spędzany z żoną nad uprawienie sportu. Filip natomiast był w swojej Joannie zakochany. Przez wiele lat pisał do niej nawet piękne listy miłosne i robił jej różne prezenty. Ostatni z braci, Karol nie zapisał się jakoś szczególnie na kartach historii jako mąż. Kronikarze podkreślili jedynie, że małżeństwo z Blanką było „zwyczajne”.

„Trudne sprawy” XIV-wiecznego dworu

Jak wspomniano Izabela, córka Filip IV, usłyszała plotki na temat niewierności swoich szwagierek w roku 1313. Chodziło, gwoli ścisłości, o dwie z nich: Małgorzatę i Blankę, które miały od miesięcy regularnie zdradzać swoich mężów. Izabela była przeczulona na punkcie zdrad. Jej własny mąż, Edward II, wolał od jej łoża intymny związek ze swoim przyjacielem. Królowa Anglii wiedziała o romansie, ale była zmuszona go akceptować, choć z jej wybuchowym charakterem nie było to łatwe.

Izabela wielokrotnie rozmawiała ze swym ojcem Filipem IV na temat Edwarda chcąc nawet anulować swoje małżeństwo, ale dla Francji jej związek miał zbyt wielkie znaczenie polityczne, aby mogła porzucić męża. Izabela znosiła więc upokorzenia w milczeniu przez kolejne lata, aż w końcu sama (z pomocą, nomen omen, swojego kochanka), doprowadziła do zabicia małżonka.

Tymczasem był rok 1314. Po kilku miesiącach od chwili, kiedy Izabela usłyszała o skandalu z udziałem żon swoich braci, ponownie znalazła się w Paryżu. Przez dłuższy czas szukała dowodów na cudzołóstwo Małgorzaty i Blanki. Postanowiła w końcu zastosować prowokację, wręczając swoim szwagierkom bogato zdobione sakiewki. Po pewnym czasie, kiedy Izabela wydawała przyjęcie w Londynie, w którym udział brali też arystokraci francuscy, Izabela spostrzegła te same sakiewki w rękach dwóch francuskich rycerzy. Stwierdziła wówczas, że jej szwagierki nie dałyby tak drogich prezentów komuś, z kim nie łączyłaby ich szczególna zażyłość. O swoich podejrzeniach powiedziała wówczas ojcu, Filipowi Pięknemu.

Skandal z wieży Nesle

Kiedy Filip IV Piękny otrzymał wieści na temat swoich synowych nakazał szpiegować podejrzanych kochanków. Tropy doprowadziły do wieży Nesle, starej wieży strażniczej w Paryżu przy brzegu Sekwany.

Plotki okazały się prawdą. Całym francuskim dworem wstrząsnął skandal. Jak się okazało, Małgorzata i Blanka, żony następców tronu Francji, Ludwika X i Karola IV od dawna zdradzały swoich mężów z dwójką rycerzy Gautierem i Filipem z Aunay. Niektórzy zarzucali im znacznie większą ilość zdrad, a nawet organizowanie orgii. Miejscem schadzek była wieża Nesle. Ostatnia z królewskich synowych, Joanna, prawdopodobnie nie zdradzała męża, ale śledztwo wykazało, że o wszystkim wiedziała i ukrywała prawdę.

Po zakończeniu dochodzenia i licznych przesłuchaniach, król Filip IV zdecydował, aby podać szczegóły „skandalu z wieży Nesle” do publicznej wiadomości. Wszyscy zamieszani w aferę zostali aresztowani. Rycerze Gautier i Filip zostali poddani okrutnym torturom i skazani na śmierć. Małgorzata, Blanka i Joanna zostały ogolone na łyso. Pierwsze dwie skazano na dożywotnie uwięzienie. Joanna również trafiła do lochu na pewien czas. Wszystkie trzy kobiety zamknięto na zamku Gaillard.

Joanna wyszła na wolność niedługo później dzięki wstawiennictwu męża. Małgorzata zmarła w podejrzanych okolicznościach w roku 1315, prawdopodobnie zamordowana z rozkazu swego męża Ludwika X, który właśnie zasiadł na tronie Francji i chciał ponownie się ożenić.

Blanka mieszkała z Gaillard, gdzie nawiązała nawet romans ze strażnikiem więziennym. W 1322 roku Karol IV wystarał się o unieważnienie małżeństwa z Blanką. Ona sama ostatnie lata życia spędziła w zakonie, gdzie zmarła w roku 1326.

Przyczyna wojny stuletniej?

Skandal z wieży Nesle utwierdził w przekonaniu francuskie rycerstwo, że koniecznością jest pozostanie przy prawie salickim, które mówiło o dziedziczeniu tronu tylko w linii męskiej. Reputacja kobiet w całej Francji została nadszarpnięta.

Karol IV Piękny, ostatni syn Filipa IV, umarł w 1328 roku nie pozostawiwszy męskiego potomka. O tron zaczął ubiegać się wówczas wnuk Filipa IV i syn wspomnianej „Wilczycy” Izabeli, a zarazem król Anglii, Edward III. Francja nie chciała się zgodzić na władcę „po żeńskiej linii”, ale Edward nie zamierzał prosić o akceptację, tylko wywalczyć tron siłą.

Walka o sukcesję francuską dała początek wojnie stuletniej pomiędzy Francją i Anglią. Skandal z wieży Nesle, choć oczywiście nie bezpośrednio, przyczynił się jednak w pewien sposób do wybuchu tego konfliktu.

Czytaj też:
"Klątwa templariuszy". Jak Filip IV Piękny pogrążył zakon rycerskiCzytaj też:
Pogrom Francuzów pod Crecy. Początki wojny stuletniejCzytaj też:
Traktat z Verdun. Zalążek dzisiejszej Europy. Jak podzielono państwo po Karolu Wielkim?