Jak wygląda historia tego święta i dlaczego Wszystkich Świętych jest świętem radosnym?
Święto radości
Sollemnitas Omnium Sanctorum, czyli Uroczystość Wszystkich Świętych to uroczystość obchodzona w Kościele katolickim. Jest to upamiętnienie wszystkich chrześcijan, którzy osiągnęli zbawienie i przebywają w Niebie. Uroczystość obchodzona jest każdego roku w dniu 1 listopada.
W ciągu całego roku liturgicznego obchodzimy w Kościele wspomnienie wielu świętych, uznanych i kanonizowanych przez papieży na przestrzeni wieków. Jednak oprócz tych znanych świętych, w Niebie znajdują się całe rzesze świętych, których imion nie znamy – tych, którzy oficjalnie nie zostali wyniesieni na ołtarze, a którzy poprzez swoje życie doszli do świętości w zupełnym ukryciu. 1 listopada, czyli dzień Wszystkich Świętych poświęcony jest właśnie tym wszystkim, którzy dostąpili już w Niebie zbawienia. Jest to zatem uroczystość radosna, pełna wiary w obcowanie świętych i w powołanie człowieka do świętości.
Wszystkich Świętych nie należy mylić z Dniem Zadusznym (zwanym też Dniem Zmarłych), którego prawidłowa nazwa to Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych (łac. Commemoratio Omnium Fidelium Defunctorum). Dzień ten obchodzony jest 2 listopada i poświęcony został wszystkim duszom, które w Czyśćcu przygotowują się do wejścia do chwały Nieba. Dzień Zaduszny jest wyrazem przekonania o obcowaniu świętych, zmartwychwstaniu ciał, życiu wiecznym oraz skuteczności modlitwy wstawienniczej za dusze zmarłych.
Wszystkich Świętych – geneza
Początków uroczystości ku czci Wszystkich Świętych należy szukać w IV wieku. W Antiochii czczono wtedy pamięć o wielu bezimiennych męczennikach, którzy oddali swoje życie za wiarę. Do końca V wieku wspomnienie Wszystkich Świętych obchodzono wiosną. Wskazuje się różne daty: 13 maja, pierwszy piątek po Wielkiej Nocy czy pierwszą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego (do dziś w kościołach wschodnich w ten dzień obchodzi się Niedzielę Wszystkich Świętych).
W VI wieku uroczystość Wszystkich Świętych rozszerzono na wspomnienie wszystkich zmarłych, którzy osiągnęli stan zbawienia. Święto obchodzono wówczas 13 maja lub 28 bądź 29 czerwca.
W 610 roku papież Bonifacy IV poświęcił pogańską świątynię Panteon czyniąc go kościołem ku czci Bogurodzicy oraz wszystkich Męczenników. Jednocześnie, z jego woli, sprowadzono do Panteonu kamienie z katakumb chrześcijańskich męczenników.
Dlaczego 1 listopada?
Wszystko zaczęło się w 741 roku, kiedy papież Grzegorz III ufundował w Bazylice św. Piotra w Watykanie oratorium „in honorem Salvatoris, sanctae Dei genitricis semperque virginis Mariae dominae nostrae, sanctorumque apostolorum, martyrum quoque et confessorum Christi, perfectorum iustorum”, czyli „ku czci Zbawiciela, Maryi, apostołów, męczenników i wyznawców”. Ojciec święty polecił wówczas, aby w tym oratorium odprawiać modlitwy do Wszystkich Świętych w dniu 1 listopada. Wiek później, za radą papieża Grzegorza IV (pontyfikat w latach 827-844) cesarz Ludwik Pobożny ustanowił święto Wszystkich Świętych na całym terytorium imperium karolińskiego właśnie w dniu 1 listopada.
Dzień 1 listopada został być może zapożyczony z tradycji, która istniała wśród Anglosasów i Franków. Na przełomie października i listopada bowiem ludy te obchodziły swoje święta ku czci zmarłych. Stąd właśnie wzięło się przekonanie niektórych osób, jakoby Wszystkich Świętych miało przedchrześcijańskie tradycje. Tak jednak nie jest – zbieżna jest jedynie data. Historycy wskazują, że za przeniesieniem Wszystkich Świętych z wiosny na 1 listopada przemawiał także praktyczny fakt: na wiosnę bowiem pojawiały się duże trudności, aby zapewnić żywność wszystkim przybywającym do Rzymu pielgrzymom. Takich kłopotów nie było jesienią, po zbiorach.
W roku 935 papież Jan XI wyznaczył na 1 listopada osobną uroczystość Wszystkich Świętych. Kilka wieków później, w 1475 roku papież Sykstus IV uczynił ten dzień obowiązkową dla wszystkich wiernych uroczystością i dodał do niej wigilię oraz oktawę obchodów. Wigilia i oktawa zostały zniesione w roku 1955 przez papieża Piusa XII.
W Kościele prawosławnym nie ma tradycji modlitwy za zmarłych w dniu 1 listopada. Okresem szczególnych modlitw za zmarłych jest natomiast okres od Zmartwychwstania Pańskiego do Pięćdziesiątnicy, czyli Zesłania Ducha Świętego.
Czytaj też:
Między tym i tamtym światem. Dziady w życiu dawnych SłowianCzytaj też:
Stuhr, Rewiński, Zającówna. Te gwiazdy pożegnaliśmy w ostatnich miesiącach