Po zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Jezusa Chrystusa, jego apostołowie i uczniowie ruszyli w świat, aby głosić Ewangelię i prawdę o życiu i działalności swojego Mistrza. Dzięki nim świat dowiedział się o Chrystusie i Jego zwycięstwie nad śmiercią. Swoje życie poświęcili Bogu. Jak zginęli? Jak wyglądały ostatnie dni życia apostołów?
Judasz Iskariota
Biorąc pod uwagę chronologię, śmierć jednego z apostołów została (choć w sposób bardzo lakoniczny) opisana już w Ewangelii Św. Mateusza. Mowa o Judaszu Iskariocie, który wydał Jezusa w ręce Sanhendrynu. Po skazaniu Jezusa na śmierć, tknięty wyrzutami sumienia zginął samobójczą śmiercią. Jak pisał Ewangelista: „A Judasz, który Go zdradził, dowiedział się, że skazano Go na śmierć, poczuł wyrzuty sumienia i odniósł trzydzieści srebrników wyższym kapłanom oraz starszym. Powiedział: »Zgrzeszyłem, gdyż wydałem niewinnego«. A oni mu odparli: »Co nas to obchodzi? To twoja sprawa«. Wtedy rzucił pieniądze w stronę świątyni, odszedł stamtąd i powiesił się”. Z kolei Dzieje Apostolskie tak wspominają jego śmierć: „Teraz ten człowiek nabył pole za zapłatę nieprawości i upadłszy głową w dół, pękł na środku i wypłynęły wszystkie jego wnętrzności”.
Maciej
W miejsce Judasza – zdrajcy, do grona apostołów dołączył Maciej, uczeń Jezusa Chrystusa towarzyszący mu od samego chrztu. Maciej swoją działalność prowadził w Judei, Macedonii, Etiopii oraz w Azji Mniejszej. Ostatecznie to w Jerozolimie miał ponieść śmierć męczeńską, ukamienowany jako wróg narodu żydowskiego i jego zdrajca. Z kolei Klemens Aleksandryjski najbliższy czasom św. Macieja, wyrażał opinię, że Maciej zmarł śmiercią naturalną ok. roku 50. Sprawa śmierci „trzynastego” apostoła pozostaje zatem niewyjaśniona.
Jan
Pewna dyskusja toczy się także wokół śmierci „umiłowanego ucznia Chrystusa”, czyli św. Jana. Większość historyków i teologów uważa, że jest to jedyny apostoł, który zmarł śmiercią naturalną. Tradycja wczesnochrześcijańska okazywała żywe zainteresowanie losami św. Jana Apostoła po zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Pana Jezusa. W pismach Św. Papiasza i św. Polikarpa, którzy szczycili się, że byli uczniami św. Jana można odnaleźć szczegóły z późniejszych lat jego życia. Równie istotne są pisma św. Ireneusza, wreszcie także w pismach apokryficznych znajdujemy o życiu Świętego okruchy prawdy. Z tych wszystkich źródeł wynika, że św. Jan głosił Ewangelię albo w samej Ziemi Świętej, albo w jej pobliżu, a to ze względu na Matkę Bożą, nad którą mu Chrystus powierzył opiekę. W czasie wybuchu powstania żydowskiego św. Jan schronił się zapewne w mieście Pella w Zajordanii, gdzie przebywał do końca wojny, tj. do roku 70. Z Pelli św. Jan udał się do Azji Mniejszej, gdzie pozostał do zesłania go na wyspę Patmos przez cesarza Domicjana. Po śmierci cesarza Apostoł wrócił do Efezu, aby tu za panowania Trajana ok. 100 r. n.e. zakończyć życie jako prawie stuletni starzec. Potwierdzają to: św. Ireneusz i Polikrates, biskup Efezu. Istnieje jednakże druga hipoteza, wedle której św. Jan miał umrzeć śmiercią męczeńską dużo wcześniej – bo już w 44 r. n.e. za panowania Heroda Agryppy I. Jednakże ze względu na bardzo wątły materiał źródłowy większość historyków Kościoła podchodzi do niej sceptycznie.
Jakub Większy
Bez wątpienia za to męczeńską śmierć i to właśnie w 44 r. n.e. poniósł brat św. Jana czyli św. Jakub. Drugi z „synów gromu”, głosił Ewangelię w odległych terenach dzisiejszej Hiszpanii. Po powrocie do Jerozolimy w roku 41 albo w 42. św. Jakub kontynuował tu swą misję. Ewangelie apokryficzne opisują jego dysputy ze sprzeciwiającym się jego nauce Hermogenesem, który pod wpływem charyzmatu i nauczania Apostoła, przyjął chrześcijaństwo. Działania św. Jakuba Apostoła, nasilające się prześladowania zwolenników wyznawców Chrystusa i wzmożone w tym czasie sprzeciwy ludności przeciw panowaniu rzymskiemu, spowodowały ze król Herod Agryppa uwięził Apostoła i na podstawie sfałszowanych zeznań skazał go na ścięcie mieczem. Mówią o tym wprost Dzieje Apostolskie: „W tym także czasie Herod zaczął prześladować niektórych członków Kościoła. Ściął mieczem Jakuba, brata Jana, a gdy spostrzegł, że to spodobało się Żydom, uwięził nadto Piotra”.
Piotr
Wspomniany wyżej Piotr, wedle dalszych zapisów Dziejów Apostolskich został cudownie uwolniony z więzienia. Dzieje podają także, że w 49 r. n.e. brał on udział w Soborze Jerozolimskim gdzie sprzeciwił się narzucaniu poganom obyczajów żydowskich. Nowy Testament (Listy św. Pawła) wspominają następnie jego pobyt w Antiochii i Koryncie. Ostatnim etapem działalności Apostoła był Rzym, na co wskazują pisma Ojców Kościoła - dzieła Ireneusza, Tertuliana, Euzebiusza, Hegezypa, Cypriana, Dionizego, Gajusza, Klemensa Aleksandryjskiego, Orygenesa, Familiana, Ignacego z Antiochii, Klemensa Rzymskiego. To właśnie w Rzymie po raz pierwszy doszło do masowych prześladowań chrześcijan, które wszczął cesarz Neron pod zarzutem ich „nienawiści ku rodzajowi ludzkiemu”. Paweł Lisicki w swojej książce „Grób rybaka” wyjaśnia powód prześladowań jako „odmowę uczestnictwa w ofiarach pogańskich i sprzeciw wobec kultu cesarza. Ponieważ nie chroniło ich prawo, nie byli wyznawcami judaizmu, religio licita (religii dozwolonej) - przeznaczono ich na śmierć”. Wedle tradycji, Piotr przerażony skalą prześladowań chciał opuścić miasto, jednakże w drodze miał widzenie Jezusa, który kierował się w przeciwnym kierunku i spytał go dokąd ten idzie. Piotr poruszony spotkaniem ze swoim Mistrzem, postanowił wrócić do miasta i poddać się męczarniom, jak ongiś Chrystus. Tradycyjnie męczeństwo Piotra apostoła datowane jest na dzień 29 czerwca 67 r. n.e. Biorąc jednak pod uwagę, że prześladowania chrześcijan po pożarze Rzymu trwały prawdopodobnie nie dłużej niż kilka miesięcy, większość współczesnych badaczy przyjmuje, że Piotr zginął jesienią 64 r. n.e. Także tradycja wskazuje, że pierwszy biskup Rzymu zmarł ukrzyżowany, nie czując się jednak godzien umierać jak Chrystus, prosił swoich oprawców aby ukrzyżowali go głową w dół, na co ci mieli przystać. Dziś na miejscu jego grobu stoi serce Kościoła Katolickiego czyli Bazylika Św. Piotra.
Andrzej
Bratem św. Piotra, który również należał do grona Dwunastu, był św. Andrzej. W tradycji usiłowano wybadać ślady jego apostolskiej działalności po Zesłaniu Ducha Świętego. Orygenes wyrażał opinię, że św. Andrzej pracował w Scytii, w kraju leżącym pomiędzy Dunajem a Donem. Byłby to zatem Apostoł Słowian, których tu właśnie miały być pierwotne siedziby. Według św. Hieronima, Andrzej miał także pracować w Poncie, w Kapadocji i w Bitynii, skąd udał się do Achai. Ten sam pogląd podzielał Teodoret, który twierdził, że św. Andrzej przeszedł ze Scytii do Tracji i Epiru, aby zakończyć życie śmiercią męczeńską w Achai. Wszystkie źródła są zgodne, że św. Andrzej zakończył swoje apostolskie życie śmiercią męczeńską w Patras w Achai również na drzewie krzyża. Szczegóły męczeństwa św. Andrzeja opisują apokryfy: Dzieje Andrzeja z wieku II-III oraz Męka św. Andrzeja z wieku IV. Przeżegnawszy zebranych wyznawców, został ukrzyżowany głową w dół na krzyżu w kształcie litery X. Wyrok ten przyjął z wielką radością - cieszył się, że umrze na krzyżu, jak Jezus. Litera X jest pierwszą literą imienia Chrystusa w języku greckim (od Christos, czyli Pomazaniec). Prawosławni uważają, że św. Andrzej umierał aż trzy dni, bo do krzyża został przywiązany, a nie przybity - w ten sposób chciano wydłużyć jego cierpienie. Przez cały ten czas w obecności tłumu wyznawał wiarę w Chrystusa, pouczał zebranych, jak należy wierzyć i jak cierpieć za wiarę.
Juda Tadeusz i Szymon
Z kolei apostołowie Juda Tadeusz i Szymon według św. Hieronima głosił naukę chrześcijańską w okolicach Edessy, według św. Paulina z Noli na terenie Libii, a według św. Wenancjusza Fortunata w Persji, gdzie ponieśli męczeńską śmierć poprzez obicie kijami w mieście Suanir w Persji.
Jakub Mniejszy
Jakub zwany Mniejszym (dla odróżnienia od Jakuba brata Jana), prowadził z kolei aktywną działalność w Jerozolimie. Był autorem jednego z tzw. „Listów katolickich”, który wszedł w skład Nowego Testamentu, tradycja przypisuje mu także autorstwo „Protoewangeli Jakuba” - najstarszego apokryfu maryjnego. Najstarsze informacje na temat śmierci Jakuba, która miała mieć miejsce w 62 r. n.e., pochodzą od Józefa Flawiusza. Z jego przekazu wynika, iż za cesarza Nerona zmarł zarządzający Judeą gubernator rzymski Porcjusz Festus, na którego miejsce Neron mianował namiestnikiem Albinusa (62-64 r. n.e.). Zanim nowy namiestnik przybył do Palestyny najwyższy kapłan Annasz skazał na śmierć męczeńską św. Jakuba. Dokładny opis męczeństwa św. Jakuba przekazuje Hegezyp, w wydanych w 160 r. Pamiętnikach. Jego opis przekazuje Euzebiusz z Cezarei: „Gdy go tak kamienowali, jeden z kapłanów, synów Rechaba, syna Rechabimów, o którym świadczy Prorok Jeremiasz, zawołał mówiąc: Przestańcie, co robicie! Sprawiedliwy za was się modli. I wziął któryś z nich, folusznik pewien, wałek do wałkowania sukna i uderzył nim w głowę sprawiedliwego. I tak poniósł męczeństwo. I pogrzebali go na tym miejscu przed świątynią, a pomnik grobowy stoi jeszcze przed świątynią”.
Mateusz
Autor pierwszej z Ewangelii, którą napisał pomiędzy rokiem 50 a 60. Według wszelkiego prawdopodobieństwa miał ją napisać w języku aramejskim, ponieważ była przeznaczona przede wszystkim dla Żydów. Po zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu Jezusa, Mateusz miał nauczać wśród Żydów. Później miał nawracać pogan. Możliwe, że odwiedził Etiopię, Pont, Persję, Syrię i Macedonię. Nieznane są fakty dotyczące śmierci świętego. Możliwe, że zginął jako męczennik za wiarę w Etiopii lub Persji. Data jego śmierci podawana przez historiografię cerkiewną to 60 r. n.e.
Tomasz
Do Azji z misyjną działalnością zawędrował także św. Tomasz, który dotarł aż do Chin i Indii. Ostatecznie to właśnie w Indiach poniósł śmierć męczeńską prawdopodobnie ok. 72 r. n.e., przebity mieczem lub dzidą w mieście Ćennaj.
Filip i Bartłomiej
Kolejnymi z apostołów, którzy ponieśli śmierć krzyżową byli św. Filip i św. Bartłomiej. Tradycja wschodnia podaje, że Filip głosił Ewangelię w krainie Partów, Grecji, Scytii (okolice Donu i Dniepru), Lidii, Frygii (Azja Mniejsza) i Azocie. Filip został ukrzyżowany na krzyżu w kształcie litery T około 80 r. n.e. Z kolei dzięki apokryfowi „Męka Bartłomieja Apostoła” wiadomo, że apostołów ów miał głosić Ewangelię w Armenii, a także w Indiach, Arabii, a nawet w Etiopii. Podobno miał nawrócić brata króla Armenii, Polimpiusza. Z rozkazu króla Astiagesa pojmano Bartłomieja w mieście Albanopolis (obecne Emanstahat). Był męczony, żywcem obdarty ze skóry, a następnie ukrzyżowany głową w dół.
Czytaj też:
Kazanie na Górze. Uniwersalne czy rewolucyjne? Co Jezus przekazał uczniom?Czytaj też:
Wspomnienie św. Szymona i św. Judy Tadeusza. Co wiemy o Apostołach?Czytaj też:
Umiłowany uczeń. Kim był św. Jan Ewangelista?Czytaj też:
QUIZ: Uczniowie Jezusa. Czy dobrze znasz Dwunastu Apostołów?