Naveta des Tudons – budowla znajdująca się na Balearach to jedna z największych atrakcji tych należących do Hiszpanii wysp. Naveta des Tudons to imponująca kamienna konstrukcja, która kształtem przypomina odwrócony statek. Jest pozostałością po społeczności kultury talajotycznej, która zamieszkiwała Minorkę około 3 tysiące lat temu.
Nietypowy grobowiec
Navety to megalityczne budowle unikatowe dla Minorki, wzniesione w późnej epoce brązu. Ich nazwa pochodzi od podobieństwa do łodzi („naveta” to po polsku „mały statek”). Budowle te nie pełniły funkcji mieszkalnych. Były to okazałe grobowce przeznaczone do pochówków wielu osób wraz z należącymi do nich przedmiotami grobowymi. Navety budowano z wielkich bloków kamienia, nie używając przy tym zaprawy, tworząc tym samym tzw. mur cyklopowy.
W przeciwieństwie do dolmenów, które są konstrukcjami powstającymi na Minorce wcześniej, navety charakteryzują się znacznie większą złożonością architektoniczną – znajdowały się tam komory wewnętrzne, podłogi. Dolmeny natomiast była to konstrukcja złożona z głazów wkopanych pionowo w ziemię oraz wielkiego płaskiego bloku skalnego, który układano na nich; całość przysypywano później ziemią. Zanim pojawiły się navety, społeczeństwa kultury przedtalajotycznej grzebały swoich zmarłych właśnie w dolmenach.
Między 1700 a 1300 rokiem p.n.e. pojawiły się pośrednie formy architektoniczne, które otworzyły drogę do przejścia w kierunku navet. Wznoszono wówczas grobowce o potrójnych ścianach odkryte w miejscach takich jak Son Olivaret i Ses Arenes de Baix – konstrukcje z owalną komorą otoczoną trzema kamiennymi pierścieniami. W przeciwieństwie do dolmenów, nie miały one perforowanej płyty wejściowej.
Następnie pojawiły się navety o planie koła, znane z miejsc takich jak Biniac-Argentina czy Torrellisar – konstrukcje te miały kamienną pokrywę zamiast kopca ziemnego, co zbliżało je do projektu klasycznych navet pogrzebowych. Budowle tego typu świadczą o stopniowej ewolucji architektonicznej. Wciąż nie wiadomo jednak, dlaczego niektóre navety przyjęły wydłużone kształty (jak Es Tudons), a inne zachowały plan koła.
Spośród wszystkich navet grobowych, Naveta des Tudons wyróżnia się doskonałym stanem zachowania, co czyni ją, według niektórych ekspertów, najstarszym w pełni zachowanym budynkiem w Europie. Znajduje się niedaleko drogi łączącej miasta Ciutadella de Menorca i Ferreries.
Naveta des Tudons zbudowana została około 1400-1000 roku p.n.e. i użytkowana była do 750 roku p.n.e. Ten zbiorowy grobowiec został odkopany i odrestaurowany w latach 50. XX wieku. Wewnątrz znaleziono szczątki co najmniej 100 osób. Oprócz nich znaleziono przedmioty takie jak trójkątne guziki z kości, brązowe bransolety, groty włóczni, noże, ceramikę oraz łańcuchy.
Naveta des Tudons ma kształt odwróconego statku. Jego wymiary są imponujące. Budowla ma 14,5 metra długości, 6,5 metra szerokości i 4,5 metra wysokości. Niewykluczone, że pierwotnie grobowiec był jeszcze wyższy i miał nawet 6 metrów. Konstrukcja została zbudowana ze starannie ociosanych i połączonych bloków wapienia bez zaprawy.
Wnętrze budynku podzielone jest na dwa poziomy: dolną komorę o wymiarach 7,5 na 2,5 metra, z sufitem wykonanym z dużych płyt wspornikowych i mniejszą górną komorę o wymiarach 7 na 2 metry. Otwory znajdujące się płytach stropowych sugerują, że budynek mógł mieć system wentylacyjny, choć nie jest to udowodnione.
Pierwszym badaczem, który udokumentował Naveta des Tudons był Juan Ramis, który napisał o tym miejscu w 1818 roku w ksiażce „Celtic Antiquities of the Island of Menorca”, lecz dopiero ponad sto lat później przeprowadzono bardziej dokładne badania.
W 2023 roku UNESCO wpisało Naveta des Tudons na Listę Światowego Dziedzictwa.
Czytaj też:
Najstarsze mumie świata. Wcale nie pochodzą z EgiptuCzytaj też:
Części królewskiej rezydencji w Wiśle. Szwedzi chcieli ją wywieźć z Polski w czasie potopuCzytaj też:
Zanikające malowidła sprzed 15 tys. lat. Co się z nimi dzieje?