Aleksander Fredro w swoim Pamiętniku pisał: „Óśmnastego lutego roku 1814 jechał na białym koniu człowiek średniego wzrostu, nieco otyły, w sieroczkowym surducie pod szyją zapiętym, w kapeluszu stósowanym bez żadnego znaku prócz małej trójkolorowej kokardy. Za nim, w niejakiej odległości drugi, znacznie młodszy. (...) Pierwszym z tych jeźdźców był Napoleon, drugim byłem ja”..
Kim był ten niezwykły żołnierz, hrabia-pisarz, mistrz gawędy, komedii, piewca tradycji polskiego dworu szlacheckiego?
Aleksander Fredro - hrabia niezależny. I zdolny
Aleksander Fredro urodził się w Suchorowie pod Przemyślem 20 czerwca 1793 r. Wywodził się z bogatej rodziny szlacheckiej. Młode lata nie zapowiadały jednak, że w osobie Fredry objawi się talent pisarski. O swojej edukacji sam wypowiedział się w następujący sposób: „Nigdy mi się nad książką nie zmarszczyło czoło, trąbka myśliwska w kniei była moją szkołą”. Już jako szesnastoletni chłopak zaciągnął się do Armii Księstwa Warszawskiego i aż do 1815 r. był oficerem wojsk napoleońskich. Walczył pod Dreznem i Lipskiem, uczestniczył w tragicznej wyprawie pod Moskwą, z niewoli rosyjskiej zbiegł w przebraniu wieśniaka. Za zasługi na polu bitwy Fredro został odznaczony złotym krzyżem Virtuti Militari i Legią Honorową. Po opuszczeniu armii zamieszkał w Bieńkowej Wiszni koło Lwowa.
W 1817 r. spotkał miłość swojego życia - Zofię hr. Skarbkową, z domu Jabłonowską. Niestety – dla Fredry – Zofia była zamężna. Jej mąż, Stanisław Skarbek, był wówczas jedną z najbardziej wpływowych osób w Galicji. Zofia, która także zakochała się w Aleksandrze, opuściła jednak męża, ale zanim udało się jej przeprowadzić rozwód i wziąć ślub z Aleksandrem Fredrą minęło aż 10 lat (takiemu postępowaniu miała sprzeciwiać się jej rodzina). Ostatecznie Zofia i Aleksander pobrali się w 1828 r. i doczekali się dwojga dzieci: Zofii, późniejszej hr. Szeptyckiej i syna, Jana Aleksandra, także komediopisarza.
Swoją pierwszą komedię „Pan Geldhab”, Fredro napisał w 1819 r., w wieku 25 lat. Jednym z najbardziej znanych dzieł Aleksandra Fredry są „Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca”. Pierwsza wersja tej pięcioaktowej komedii napisanej wierszem powstała w 1827 r., a ostateczna – pięć lat później. Kolejne fundamentalne dzieło Fredry, czyli „Zemsta”, napisane zostało prawdopodobnie w 1833 r.
Fredro nie był jednak wyłącznie komediopisarzem. Któż z nas nie pamięta jego bajek i wierszy dla dzieci, takich jak „Małpa w kąpieli”, „Paweł i Gaweł” czy „Osiołkowi w żłoby dano”. Fredro znany jest też jako twórca frywolnych utworów, którymi z wypiekami na twarzy zaczytywała się galicyjska młodzież, wymienić tu można choćby „Sztukę obłapiania” z 1817 r. (wiele z tych utworów nie zostało wydanych aż do drugiej połowy XX w.; w czasach Fredry krążyły one wśród czytelników „nieoficjalnie”).
Mniej znanym, a wartym uwagi jest również fakt, że Fredro był znakomitym pamiętnikarzem. Jego (bardzo dobrze przyjęte) dzieło „Trzy po trzy” powstało w latach 1844-46, a później było wielokrotnie poprawiane i uzupełniane. Fredro zawarł w nim wspomnienia głównie ze swojej wojskowej młodości. Wracał też pamięcią do lat dziecinnych, czynił liczne intrygujące dygresje, przytaczał anegdoty. U schyłku życia powstały jeszcze „Zapiski starucha. Też trzy po trzy”, w którym autor posługując się sentencjami i przypowieściami, w dość gorzki sposób rozliczał się z naturą ludzką i zasadami życia społecznego.
Pod koniec życia Fredro, choć niemłody i schorowany, objął dowództwo kampanii polskiej w czasie Wiosny Ludów. Jako deputowany do Sejmu Stanowego zajmował się sprawami teatrów i bibliotek Ossolińskich. Jednocześnie, choć bardzo angażował się w życie publiczne, z biegiem lat coraz częściej szukał samotności i przejawiał skłonność do mizantropii. Poeta zmarł we Lwowie 15 lipca 1876 roku. Został pochowany w rodzinnej krypcie w kościele Wniebowzięcia NMP w Rudkach koło Lwowa. Ciekawostkę stanowi fakt, że jeden z palców Fredry został zamurowany w kościele św. Maurycego we Wrocławiu - przywiózł go z Rudek niedaleko Lwowa do Wrocławia słynny „fredrolog” i badacz literatury prof. Bogdan Zakrzewski.
Czytaj też:
Maria Konopnicka. Kontrowersyjna patriotkaCzytaj też:
Tamara Łempicka. Malarka, która wykreowała swoje życieCzytaj też:
J.R.R. Tolkien. Ktoś więcej, niż tylko twórca Śródziemia