Maria Konopnicka przyszła na świat 23 maja 1842 roku w Suwałkach, a zmarła 8 października 1910 roku we Lwowie. Jej ojcem był Józef Wasiłkowski, a matką Scholastyka z Turskich. Miała również pięcioro rodzeństwa. Niestety już w dzieciństwie spadł na nią cios – mała Maria straciła matkę w wieku 8 lat, ojciec sam zajął się wychowywaniem dzieci. Był człowiekiem surowych zasad moralnych, stroniącym od życia towarzyskiego. Zarazem uchodził za miłośnika i znawcę literatury, w związku z czym zapoznawał wszystkie swoje pociechy z dziełami wielu wybitnych autorów. Młodziutka Maria chłonęła więc dzieła greckich klasyków na równi z dopiero co wydawanymi utworami Mickiewicza i Słowackiego. W latach 1855–1856 uczyła się z siostrą na pensji u sióstr sakramentek w Warszawie, gdzie spotkała się z Elizą Pawłowską, później Orzeszkową – ich przyjaźń przetrwała do końca życia autorki.
Życie małżeńskie
W 1862 roku Maria wyszła za mąż za Jarosława Konopnickiego herbu Jastrzębiec, zubożałego ziemianina, starszego od niej o 12 lat. Po ślubie zamieszkali w mocno zaniedbanym majątku Bronowie k. Poddębic. Jednakże już w rok później młodzi z maleńkim synkiem na rękach udali się na emigrację do Wiednia i Drezna (obawiano się, że Jarosław zostanie aresztowany), w końcu w drugiej połowie 1864 roku wrócili do kraju. Mimo, że z małżeństwa Marii i Jarosława urodziło się aż ośmioro dzieci (z czego dwoje zmarło zaraz po urodzeniu), trudno uznać ich za szczęśliwe stadło. Ambitnej pisarce, która zadebiutowała w 1870 r. wierszem „Zimowy poranek”, nie odpowiadało życie gospodyni domowej, on z kolei odnosił się krytycznie do jej literackich aspiracji.
Ostatecznie po pierwszych pozytywnych recenzjach jej twórczości, w 1876 r. rozstała się z mężem i przeniosła się do Warszawy. Jednakże nie zerwała z nim całkowicie stosunków – prowadziła zen korespondencję aż do jego śmierci w 1902 r. Śmierć męża i konieczność zapewnienia środków do utrzymania dzieci zmusiły ją do podjęcia pracy w charakterze korepetytorki, zajęła się wtedy również tłumaczeniami. Tłumaczyła utwory m.in. Heinricha Heinego, Paula Heyse, Edmonda De Amicisa.
Praca na wielu płaszczyznach
Od 1878 r. rozpoczęła działalność jako aktywistka społeczna. Wzięła udział m.in. w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu polskich dzieci we Wrześni (1901-1902), przeciw ustawom uwłaszczeniowym (1909) czy przeciwko prześladowaniu unitów. Była także zaangażowana w kwestie praw kobiet (sprawowała m.in. funkcję redaktora demokratycznego pisma kobiecego „Świt”), a także popierała resocjalizację więźniów kryminalnych i politycznych. Pisała także do takich tytułów jak „Gazeta Polska”, „Kłos” czy „Kurier Warszawski”. W 1889 roku poznała malarkę Marię Dulębiankę, z którą pozostawała w głębokiej przyjaźni. Dulębianka wprowadziła się wraz z Konopnicką do dworku w Żarnowcu, gdzie miała swoją pracownię. Razem odbywały stąd podróże do Austrii, Francji, Niemiec, Włoch i Szwajcarii, których klimat służył zdrowiu Konopnickiej.
Dulębianka w późniejszym okresie życia poświęciła się działalności feministycznej. Konopnicka ją w tym zresztą wspierała, ale bardziej jako bliska osoba niż zaangażowana w sprawę aktywistka. Sama miała na głowie nie lada problemy z dorastającym potomstwem: najstarsza córka Helena zachodzi w ciążę „z ojcem nieznanym”, zaś potem dopuszcza się szeregu kradzieży w zaprzyjaźnionych domach. Wreszcie zostaje uznana za niepoczytalną, co chroni ją (jako szlachciankę) przed wywózką na Sybir. Trafia do zakładu zamkniętego, gdzie lekarze diagnozują u niej histerię, z kleptomanią jako jednym z objawów. Z kolei najmłodsza latorośl – córka Laura – wbrew stanowczym protestom Konopnckiej postanawia zostać aktorką. Wbrew intrygom matki, która wysyła do dyrektorów teatrów listy przedstawiające Laurę jako osobę marnego talentu, za to nędznego zdrowia, córka dopina swego i zostaje cenioną aktorką.
Kontrowersje
Choć w swoich utworach Konopnicka bardzo często odwoływała się do Boga, była jednocześnie bardzo krytycznie nastawiona do instytucji Kościoła Katolickiego. W liście do córki pisała: "O, zgnilizna sama te klechy!". Drażniła ją także religijność na pokaz. Wydane w roku 1881 "Z przeszłości. Fragmenty dramatyczne", w których ukazała prześladowanych przez Kościół wielkich uczonych, wywołały ostrą reakcję prasy konserwatywnej i środowisk narodowo-katolickich. "Przegląd Katolicki" napisał, że jej "myśl jest bezbożna i bluźniercza."
Konopnicka zmarła na zapalenie płuc 8 października 1910 w sanatorium „Kisielki” we Lwowie. Została pochowana 11 października 1910 roku na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w Panteonie Wielkich Lwowian. Uroczystości pogrzebowe miały charakter oficjalny i przerodziły się w wielką manifestację patriotyczną (szacuje się, że uczestniczyło w nim blisko 50 tysięcy osób). Arcybiskup Józef Bilczewski (wbrew wcześniejszym zapowiedziom) zabronił biskupom lwowskim udziału w pogrzebie. Jak zapowiedział w mowie pogrzebowej Jan Kasprowicz, grób na Cmentarzu Łyczakowskim miał mieć charakter tymczasowy. Jej ciało planowano umieścić w Mauzoleum Narodowym na krakowskiej Skałce. Do przenosin nigdy nie doszło. Za to grób Konopnickiej jest obowiązkowym punktem programu zwiedzania lwowskiej nekropolii.
Czytaj też:
"Rota". Utwór - symbol. Drugi hymn narodowy PolakówCzytaj też:
Maryla Werszczakówna. Kim była muza Adama Mickiewicza?Czytaj też:
Henryk Sienkiewicz. Tułaczka, skandale i sukcesy