Uczyły się pod okiem najlepszych nauczycieli rysunku i malarstwa w swoich czasach, wystawiały obrazy w galeriach i salonach w całej Europie. Kim są najsłynniejsze i najlepsze polskie malarki?
Tamara Łempicka
Tamara Łempicka urodziła się 16 maja 1898 roku prawdopodobnie w Moskwie jako Tamara Rozalia Gurwik-Górska. Nazwisko Łempicka przyjęła dopiero po wyjściu za mąż. Często podkreślała swoje polskie pochodzenie, choć tak naprawdę pochodziła z rodziny żydowskiej, lecz fakt ten skrywała.
Po odejściu ojca (być może popełnił samobójstwo), matka Tamary zamieszkała z dziećmi o swych rodziców, Deklerów, w Warszawie. Po śmierci dziadków Tamara wyjechała do Petersburga i mieszkała u wujostwa. Tam uczęszczała do Akademii Sztuk Pięknych. Poznała wówczas Tadeusza Łempickiego i wyszła za niego. W 1918 roku malarka, wraz z mężem i córką, wyjechała do Francji, gdzie rozpoczęła studia na Academie Ranson. Łempicka coraz więcej malowała łącząc różne style, a jednocześnie opracowując swoją własną, niepowtarzalną metodę.
Tamara Łempicka została symbolem stylu art déco, wkrótce stała się bardzo popularna, a jej obrazy zamawiali kolekcjonerzy w całej Europie. Niektórym krytykom jej styl się jednak nie podobał. Nazywano ją „propagatorką perwersyjnego malarstwa” oraz krytykowano „cielesność graniczącą z kiczem lub przynajmniej grzechem”.
Łempicka lubiła przepych i życie „na poziomie”. Miała początkowo liczne romanse, a w końcu rozwiodła się z mężem. Na początku lat 30. rozmyślała jednak nad wstąpieniem do klasztoru. To wówczas powstał jeden z najlepszych obrazów w jej karierze pt. „Matka przełożona”.
W 1934 roku Łempicka wyszła za mąż za barona Raoula Kuffnera, jednego z najbogatszych ludzi w Austrii. W 1938 roku oboje wyjechali do USA, gdzie Łempicka była również znana. Jej kariera nie rozwijała się jednak tak, jak wcześniej. W 1962 roku, kiedy zmarł jej mąż, Łempicka porzuciła malarstwo i wyjechała do Meksyku. Zmarła 18 marca 1980 roku w Cuernavace.
Bronisława Rychter-Janowska
Bronisława Rychter-Janowska urodziła się 13 lipca 1868 roku w Krakowie. Uczyła się u sióstr klarysek w Starym Sączu, a później w seminarium nauczycielskim w Krakowie. Dzięki pracy jako nauczycielka oraz przy pomocy brata, uzyskała środki, aby w 1896 roku wyjechać na studia z zakresu malarstwa do Monachium; później kontynuowała naukę we Florencji i w Rzymie. W 1900 roku wzięła ślub z Tadeuszem Rychterem, lecz w związku nie układało się najlepiej. Para ogłosiła separację po kilku latach.
Bronisława Rychter-Janowska malowała pejzaże i (rzadziej) portrety. Tematyką jej dzieł był polski dwór, wiejskie krajobrazy, chłopskie chaty. Jej prace pojawiały się na wystawach w Krakowie, Lwowie, Warszawie, Pradze, Wiedniu, Rzymie, Wenecji i Florencji. Stosowała wiele technik malarskich, tworząc obrazy olejne, akwarele, czy rysunki węglem.
W 1906 roku wróciła do Starego Sącza, choć nie osiadła tam na stałe, gdyż wiele podróżowała, zarówno po Europie, jak Afryce północnej. We Włoszech mieszkała łącznie niemal trzy lata. W końcu, w 1917 roku, zamieszkała na stałe w Krakowie, gdzie prowadziła salon, w którym pojawiało się wielu znanych artystów.
Prócz malarstwa, zajmowała się także publicystyką. Pisywała do „Gazety Lwowskiej” oraz innych wydawnictw ukazujących się we Lwowie, Krakowie i Wiedniu. Bronisława Rychter-Janowska była autorką nawet kilkunastu tysięcy prac. Zmarła 29 września 1952 roku.
Olga Boznańska
Olga Boznańska urodziła się 15 kwietnia 1865 roku w Krakowie. Pierwsze lekcje rysunku pobierała już w wieku 6 lat (jej nauczycielką była matka). Później jej nauczycielami byli m.in. Antoni Adam Piotrowski i Kazimierz Pochwalski. W 1886 roku uczyła się na prywatnych kursach malarstwa w Monachium. Od końca lat 90. XIX wieku wystawiała swoje obrazy na salonach w Monachium, Warszawie, Berlinie, Wiedniu. Zaczęła zdobywać wówczas pierwsze nagrody i stawała się coraz bardziej popularna.
W 1898 roku przeprowadziła się do Paryża. Wtedy też została członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, a później członkiem Société Nationale des Beaux Arts. Uczyła w Académie de la Grande Chaumière. W 1912 roku na wystawie w Pittsburghu, wraz z Claude’em Monetem i Augustem Renoirem, reprezentowała Francję. Ostatni raz do Polski przyjechała w 1932 roku. Był to zarazem czas jej ostatnich sukcesów – sława Boznańskiej z czasem bowiem mijała, a ona sama żyła głównie z wynajmu swej kamienicy przy Rynku w Krakowie.
Największą sławę przyniosły jej portrety. To człowiek był głównym tematem jej dzieł. Malarka tworzyła w swojej pracowni. Choć niektórzy łączyli ją z nurtem impresjonizmu, ona sama nie uznawała swoich obrazów za impresjonistyczne. Olga Boznańska zmarła 26 października 1940 roku w Paryżu.
Anna Rajecka
Anna Rajecka (znana też jako Madame Gault de Saint-Germain) urodziła się około 1762 roku w Warszawie. Była stypendystką króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i jako jedna z nielicznych kobiet otrzymywała zaproszenia na jego słynne obiady czwartkowe. Niektórzy uważali ją przez to za kochankę króla lub jego nieślubną córkę, czemu on jednak zaprzeczał.
Rajecka pobierała nauki rysunku m.in. u Marcello Bacciarellego. Od 1783 roku mieszkała w Paryżu na terenie Galerii Luwru u wdowy po Antoine-Josephie Loriocie, królewskim mechaniku i wynalazcy. Możliwe, że Rajecka uczyła się wówczas u słynnej francuskiej malarki, Élisabeth Vigée-Lebrun.
Choć król Stanisław August chciał, aby Rajecka wróciła do Polski i została nauczycielką młodych adeptek sztuki, ona wybrała Paryż. Wyszła za mąż Pierre’a-Marie Gaulta de Saint-Germain’a. Wiele swoich obrazów wysyłała jednak do Warszawy. Część z nich trafiła do królewskiej kolekcji Poniatowskiego. Jako pierwsza Polka Rajecka wystawiła swoje obrazy w Salonie Paryskim.
Rajecka nie była malarką wybitną, jednak przynajmniej kilka z zachowanych jej dzieł uchodzi za bardzo dobre. Są to m.in. portrety Anny z Sapiehów Potockiej, Ignacego i Stanisława Potockich, Aleksandry z Lubomirskich Potockiej oraz „Dziewczyna z gołąbkiem”.
Po wybuchu rewolucji francuskiej Rajecka i jej mąż mieszkali w Paryżu, wkrótce jednak uciekli do prowincjonalnej miejscowości Clermont-Ferrand. Malarka porzuciła niedługo później malarstwo. W ostatnich latach życia chorowała. Zmarła w Paryżu w roku 1832.
Anna Bilińska-Bohdanowiczowa
Anna Bilińska-Bohdanowiczowa urodziła się 8 grudnia 1854 roku w Złotopolu (dziś Ukraina). Jej ojciec został zesłany w głąb Rosji po powstaniu styczniowym, a rodzina trafiła na Wschód wraz z nim. Tam Anna pobierała pierwsze lekcje rysunku u przebywających na zesłaniu malarzy, m.in. Ignacego Jasińskiego. Później matka Anny, wraz z dziećmi, przeniosła się do Warszawy. Od 1875 roku Anna studiowała rysunek w warszawskim konserwatorium, a później prywatnie u Wojciecha Gersona.
Jej prace wystawiane były w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Anna Bilińska-Bohdanowiczowa zaczęła je także sprzedawać, aby wspomóc finansowo rodzinę. Na początku lat 80. odbyła podróż do Niemiec, Austrii i Włoch. W końcu zamieszkała w Paryżu, gdzie studiowała na Académie Julian. W 1884 roku zmarł ojciec artystki, a niedługo później jej przyjaciółka i narzeczony. Anna przeszła wtedy załamanie nerwowe. Ponadto znalazła się w trudnej sytuacji finansowej.
Anna Bilińska-Bohdanowiczowa malowała jednak dalej. Tworzyła głównie portrety. Najlepiej odnajdywała się w stylu realizmu. W 1884 roku wystawiła swoje prace w Salonie Paryskim. Zaczęła też pracować jako wykładowca w Académie Julian; pisywała ponadto do warszawskich „Kłosów”. W 1889 roku otrzymała Srebrny Medal na Wystawie Światowej w Paryżu za obraz „Autoportret”, co stanowiło ogromny sukces.
W 1892 roku wyszła za mąż za lekarza Antoniego Bohdanowicza i razem wrócili do Warszawy. Nie cieszyła się niestety długo rodzinnym szczęściem. Wkrótce zachorowała. Zmarła 8 kwietnia 1893 roku.
Zofia Stryjeńska
Zofia Stryjeńska zd. Lubańska urodziła się 14 maja 1891 roku w Krakowie. Była nie tylko malarką, ale też bardzo wszechstronną artystką i jednym z najbardziej znanych twórców polskiego dwudziestolecia międzywojennego.
Od 1909 roku uczyła się w Szkole Sztuk Pięknych dla Kobiet Marii Niedzielskiej w Krakowie, a dwa lata później, 1 października 1911 roku, podając się za mężczyznę, Tadeusza Grzymałę Lubańskiego, rozpoczęła studia malarskie w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium (w tamtym czasie nie mogły tam studiować kobiety). Po roku została jednak rozpoznana i musiała wrócić do Krakowa. Sztuki jednak nie porzuciła. Malowała, tworzyła rzeźby, plakaty. Przyjaźniła się z wieloma artystami, np. z Magdaleną Samozwaniec i jej siostrą, Marią Pawlikowską-Jasnorzewską.
W 1916 roku wyszła za mąż za architekta Karola Stryjeńskiego. Para dużo czasu spędzała w Zakopanem, gdzie Stryjeńska poznała twórców tj. Stefan Żeromski, Stanisław Ignacy Witkiewicz i Władysław Reymont. W 1921 roku zamieszkała pod Tatrami (jej mąż był dyrektorem Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego). Niestety, małżeństwo zakończyło się sześć lat później. Stryjeńska wyjechała wówczas do Warszawy, gdzie w 1929 roku poślubiła aktora Artura Sochę. Ten związek także nie był udany. Malarka związana była później krótko z Achillesem Brezą, a w końcu ze znanym podróżnkiem, Arkadym Fiedlerem.
Stryjeńska wypracowała niezwykły malarski styl. Tematyką jej dzieł były motywy słowiańskie, historyczne i ludowe. Nawiązywała do tradycyjnych obrzędów i świąt. Poza obrazami tworzyła też inne dzieła plastyczne i dużo projektowała. Była m.in. autorką dekoracji wnętrz polskich statków pasażerskich: MS Batory i MS Piłsudski.
W 1945 roku, kiedy Polskę zajęli Sowieci, Stryjeńska przedostała się do Szwajcarii, gdzie znajdowała się jej córka oraz synowie. Chciała wyjechać do USA, lecz nie miała na to środków finansowych. Żyła bardzo skromnie, nie mogąc odnaleźć się w obcym kraju. Do końca życia bardzo tęskniła za ojczyzną. Zofia Stryjeńska zmarła 28 lutego 1976 roku w Genewie.
Czytaj też:
Malarz, powstaniec. Brat Albert. Jedyny taki polski świętyCzytaj też:
Jan Matejko. Tytan pracy. Polski malarz narodowyCzytaj też:
Panorama Racławicka. Jedyne takie dzieło i jego trudna historiaCzytaj też:
QUIZ: Malarstwo polskie. Czy poznasz autora widząc dzieło?