Przyjmuje się, że podczas wieczerzy wigilijnej na stole powinno znaleźć się 12 potraw. Taki zwyczaj istniał także w dawnych latach, ale oczywiście jedynie w bogatszych domach. Większość Polaków mogła o takiej różnorodności tylko pomarzyć. Tak czy inaczej na wieczerzę wigilijną zawsze starano się przygotować coś wyjątkowego.
Zwyczaj przygotowywania 12 potraw wigilijnych wiąże się z Dwunastoma Apostołami lub, jak czasem się wskazuje, z liczbą miesięcy w roku. Istnieje przesąd, że spróbowanie wszystkich 12 potraw w czasie wigilijnej kolacji przyniesie pomyślność na cały kolejny rok.
Nie ma jednego, uniwersalnego wigilijnego menu. W każdym domu kolację tę przygotowuje się nieco inaczej, w zależności od upodobań domowników. Niemniej jest kilka elementów, które na stole pojawiają się zawsze. Są to: ryba, kiszona kapusta oraz dary natury, takie jak grzyby, mak i suszone owoce. Od dawna przyjęło się, że w czasie Wigilii nie podaje się potraw mięsnych.
Potrawy wigilijne
Jakie zupy przygotowuje się na Wigilię? Najczęściej jest to: barszcz czerwony z uszkami i zupa grzybowa. W niektórych domach przygotowuje się zupę owocową z makaronem.
Na drugie danie podaje się przede wszystkim karpia. Karp może być smażony, w cieście lub podawany w galarecie. Na stole mogą pojawić się takie inne ryby, zależnie od upodobań. Oprócz ryby, podajemy także kapustę z grochem (lub fasolą), pierogi z kapustą i grzybami, śledzie w śmietanie, oleju (lub inne).
Ze słodkich potraw na Wigilie przygotowuje się m.in.: kluski z makiem, makiełki, kutię, makowiec, keks i pierniki. Prócz wyżej wymienionych potraw i ciast tradycyjne wypieki to także sernik i ciasto drożdżowe. Do picia podaje się kompot z suszonych owoców.
Współcześnie, wraz z dostępnością innych, nowych produktów, na stołach wigilijnych pojawiają się czasem także inne rodzaje potraw. Jest to na przykład podawany na różny sposób łosoś, rolada szpinakowa z łososiem, różne rodzaje sałatki, a nawet sushi.
Menu wigilijne
Tradycyjna, wigilijna kolacja? Podpowiadamy, jak może wyglądać wigilijne menu złożone z 12 potraw. Oto one:
1. Barszcz czerwony z uszkami / Zupa grzybowa
2. Smażony karp
3. Kapusta z grochem
4. Pierogi z kapustą i grzybami
5. Śledzie w śmietanie
6. Sałatka śledziowa
7. Ryba w galarecie
8. Kluski z makiem (makiełki)
9. Makowiec
10. Pierniki
11. Chleb
12. Kompot z suszonych owoców (suszu)
Zapomniane, staropolskie przepisy
Jak zaskoczyć bliskich oraz gości podczas Wigilii? Być może poprzez przygotowanie potraw, które dawnej pojawiały się na bogatszych polskich stołach. Wybraliśmy dla Państwa kilka przepisów.
Zupa migdałowa
15 dkg słodkich migdałów, 1 dkg gorzkich migdałów, 1 ¼ litra mleka, 6 dkg rodzynków, 8 dkg cukru, 10 dkg ryżu, 2 dkg masła.
Migdały sparzyć, obrać i zmielić po czym zalać wrzącym mlekiem. Dodać opłukane rodzynki i posłodzić do smaku. Dodać ugotowany na sypko ryż.
Karp w piwie
1 kg karpia, sól, pieprz, 1 łyżka masła, 1 cebula, natka pietruszki, 1 szklanka drobno posiekanego pora, ½ litra piwa, liść laurowy, 1-2 goździki, 5 dkg piernika, 1 łyżka cukru, 2 łyżki octu lub soku z cytryny, mąka ziemniaczana.
Sprawionego karpia umyć i pokroić na 4 części. Doprawić solą i pieprzem. Pokroić cebulę w kostkę i zarumienić na maśle. Dodać do masła pietruszkę i por. Dusić na ogniu 2-3 minuty. Na to ułożyć kawałki ryby i dusić kolejne 5 minut. Następnie dodać piwo, liść laurowy, goździki i piernik. Dusić pod przykryciem 20 minut.
W tym czasie roztopić w garnku cukier na karmel, rozcieńczyć go octem lub sokiem z cytryny i dodać do sosu. Sos można zagęścić mąką ziemniaczaną.
Liny w śmietanie
1 kg linów, 300 ml wody, 300 ml śmietany, 4 kg masła, sok z 1 cytryny, natka z pietruszki, koperek, sól, pieprz.
Sprawione liny posolić, zalać wodą i śmietaną i gotować na wolnym ogniu 20 minut. Pod koniec dodać sok z cytryny, doprawić pieprzem. Po wyjęciu polać sosem, posypać natką i koperkiem.
Paszteciki z grzybów
Ugotować młodych, dobrych grzybów suszonych i usiekać na miazgę. [Do garnka] wziąć łyżkę masła, gdy się zagotuje wrzucić cebulę usiekaną, podsmażyć. Następnie [wrzucić] grzybki, parę łyżek śmietany, wątróbkę rybną, jeżeli jest, trochę pieprzu, soli i garść bułki tartej. Wymieszać na ogniu, żeby zgęstniało i układać na placuszki z francuskiego lub maślanego ciasta, przykryć drugim placuszkiem, posmarować jajkiem i wstawić w gorący piec, przykrywszy wierzch papierem.
Kutia
20 dkg pszenicy bez łusek, 15 dkg maku, 5 dkg orzechów, 5 dkg rodzynków, wanilia, cukier, miód, 1/8 litra śmietanki.
Pszenicę opłukać i ugotować do miękkości (3-4 godziny); odcedzić. Mak sparzyć wrzącą wodą i trzymać pod przykryciem na wolnym ogniu do czasu aż da się rozcierać w palcach. Odcedzić przez gęste sito i zmielić. Dodać orzechy, rodzynki, wanilię, cukier i miód oraz śmietankę do smaku i wymieszać z pszenicą.
Babka makowa
Na funt maku bierze się kwarta dobrej śmietanki, pół funta cukru i pół laski wanilii.
Biały lub niebieski mak wypłukać kilka razy, potem sparzyć kilka godzin. Zlać wodę, mak wiercić [zmielić], polewając słodką śmietanką. Przecedzić przez sitko i zmieszać z cukrem i wanilią do smaku. Wziąć bułki najpiękniejsze wczorajsze, obetrzeć ze skórki, pokrajać w kostkę, nalać śmietanką makową, aby napęczniały. Ułożyć na salaterkę, dobrze osypać cukrem z wanilią. Jest to przewyborne makowe danie.
Powyższe przepisy pochodzą z książki G. Sieczkowskiego i A. Lubryk pt. „Wigilia i Boże Narodzenie. Zwyczaje i przepisy kulinarne”
Farmuszka
2 l jasnego piwa, 15 dkg miękiszu żytniego chleba, łyżka masła, szczypta gałki muszkatołowej i cynamonu, 2 goździki, 2 ziarna kardamonu, 1/2 łyżeczki kminku, 10 dkg cukru, 20 dkg twarogu, sól.
Piwo wlać do rondla, włożyć pokruszony chleb. Doprowadzić do wrzenia, dodać masło, przyprawy korzenne, szczyptę soli i cukier. Zupę przetrzeć przez gęste sito, dodać 1 litr wrzącej wody, dokładnie wymieszać, przykryć i odstawić w ciepłe miejsce na 15 minut. Twaróg pokroić w kostkę. Zupę wlać na talerze, posypać pokrojonym twarogiem i ewentualnie grzankami.
Przepis za: gotowanie.onet.pl
Moczka wigilijna
250 g migdałów obranych, 150 g orzechów laskowych łuskanych całych, 100 g orzechów włoskich łuskanych, 200 g śliwek suszonych z pestkami, 150 g małych fig suszonych, 150 g rodzynek, 200 g suszonego piernika miodowego, sok z cytryny, cukier, sól, 250 ml ciemnego piwa, 2 litry kompotu owocowego (np. z truskawek lub agrestu).
Do gotującego się kompotu dodawać w kolejności całe obrane migdały, gotować 15 minut, następnie całe orzechy laskowe, po chwili śliwki suszone z pestkami, rodzynki, figi, na końcu orzechy włoskie połówki. Piernik zetrzeć na tarce lub rozkruszyć, rozprowadzić zimnym piwem, dodać do całości. Przyprawić sokiem z cytryny, cukrem, solą i całość zagotować. Po czasie moczka nabierze konsystencji budyniu. Można podawać na ciepło i na zimno. Pierwotnie bazą był wywar z karpia i warzyw, obecnie bardziej popularne jest przyrządzanie moczki z kompotu owocowego i miodowego piernika.
Przepis za: Zbiór przepisów potraw regionalnych województwa śląskiego, ŚOT
Karp gotowany po polsku, XVIII wiek
Wyprawiwszy karpia, pokraj na dzwona, nasól, niech pół godziny nasłonieje, wstaw potym w piwie, niech się gotuje, szumowiny zbieraj dopóki czysty nie będzie. Wstaw w innym garnuszku pietruszkę, selery, cebulę krajaną, całe angielskie ziele, niech się dobrze zagotuje, potym utrzyj na tarce miodowniku, rozetrzyj go z winnym octem, zmięszaj potym z sosem od karpia, zagotuj dobrze, wrzuć cukru kawałek, gdy się ugotuje, dasz ciepło na stół.
Szynka z ryb, XVIII wiek
Usiekaj drobno karpia, w kawałki pokraj węgorza i świeżego łososia z mleczem od karpia. Utrzyj to dobrze w moździerzu z pieprzem, z solą, gałką muszkatołową, z świeżym masłem. Inni kładą majeran, tymian, bazylikę etc. Z utłuczonej massy zrób formę szynki na skórze od karpia. Potym wszystko zawiń w chustę czystą i w nią obszyj. Kiedy zażywać zechcesz, zrób pierwej court boulion z winem białym albo połowę wody i wina, w które włożysz goździków, pieprzu, laurowych liści, niechże w tym wszystkim gotuje się. Gdy ostygnie, dawaj na stół, obłożywszy laurowym liściem.
Przepisy pochodzą z facebookowej strony prof. Jarosława Dumanowskiego „Kuchnia staropolska” (za: Dziennik Wschodni)
Czytaj też:
"Zdobyczny" karp, sztuczne drzewko, pomarańcze. Boże Narodzenie w dobie PRLCzytaj też:
Krótka historia świątecznych kartek. Życzenia wczoraj i dzisiaj. Jakie wysłać?Czytaj też:
Nie tylko "Kevin sam w domu". Rozpoznaj świąteczny film po jednym kadrze. QUIZ