Ggantija to megalityczna świątynia z epoki neolitu położona na należącej do Malty wyspie Gozo. Jest jedną z wielu i jednocześnie najstarszą megalityczną świątynią na Malcie, a zarazem jedną z pięciu z wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako Megalityczne Świątynie Malty.
Ggantija – kto i kiedy zbudował świątynię
Niegdyś sądzono, ze Ggantija jest najstarszą budowlą, jaką kiedykolwiek stworzył człowiek (i która przetrwała do naszych czasów). Sytuacja zmieniła się, kiedy odkryto położoną w Turcji budowlę Gobekli Tepe.
Według legendy miejsce to, jako miejsce kultu, wybudowała olbrzymka imieniem Gozitan, która urodziła dziecko człowiekowi. Uważa się, że Ggantija była świątynią – miejscem kultu płodności. Świadczą o tym liczne figurki oraz posągi, które odnaleźli tam archeologowie.
Świątynia Ggantija ulokowana jest na wyspie Gozo (Malta), na skraju płaskowyżu Xagħra. Została wybudowana około 3600 roku p.n.e. Tym samym Ggantija jest starsza niż egipskie piramidy i Stonehenge.
Jest to megalityczny kompleks, w skład którego wchodzą dwie świątynie i część trzeciej, której budowy najpewniej nie dokończono (do dzisiaj pozostała tylko fasada). Starszą częścią kompleksu, a zarazem większą i lepiej zachowaną jest świątynia południowa. Zarówno Ggantija, jak inne megalityczne świątynie na Malcie, zwrócona jest na południowy-wschód.
Przy wejściu znajduje się wnęka, gdzie prawdopodobnie – zanim wierny wszedł do środka – musiał dokonać ablucji (obmycia) w celu oczyszczenia ciała. W środku, w pięciu apsydach znajdowały się różne ołtarze. W miejscach tym archeologowie odnaleźli kości zwierząt, co pozwala przypuszczać, że składano tam z nich ofiary i/lub ucztowano.
Świątynia otoczona jest murem. W środku znajduje się pięć dużych sal, których ściany pokrywał tynk, który do dziś zachował się tylko fragmentarycznie. Można go jeszcze dostrzec pomiędzy blokami. Ściany były niegdyś pomalowane ochrą. Świątynia Ggantija była pokryta dachem, jednak do dzisiaj nie ma po nim śladu.
Nie wiadomo dokładnie, w jaki sposób ogromne bloki skalne (z wapienia koralowego) umieszczano jeden na drugim. Kiedy świątynie budowano, człowiek nie odkrył jeszcze koła. Co więcej, mieszkańcy maltańskiej wyspy nie znali metalowych narzędzi.
Odkrycie Ggantija
Świątynia na Gozo była znana od dawna. Już pod koniec XIII wieku francuski rysownik Jean-Pierre Houël sporządził plan świątyni oraz wykonał jej rysunki. Część materiału, który należało zbadać usunięto z Ggantija, kiedy gubernator Gozo, pułkownik John Otto Bayer, nakazał oczyścić cały kompleks z gruzu.
Pozostałości świątyni przez wieki popadały w ruinę. Ggantja wpisano na listę zabytków w 1925 roku. Prace archeologiczne w tym miejscu rozpoczęto w 1933 roku i prowadzono je przez kolejnych kilkadziesiąt lat. Świątynie Ggantija zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1980 roku. W 1992 roku Komitet UNESCO rozszerzył listę najważniejszych świątyń megalitycznych na Malcie dopisując doń jeszcze cztery. Wszystkie otrzymały nazwę Megalitycznych Świątyń Malty (są to Ġgantija, Ħaġar Qim, Mnajdra, Ta' Hagrat, Skorba, Tarxien).
W 2000 roku Ggantija została gruntownie zrewitalizowana i udostępniona turystom do bezpiecznego zwiedzania bez szkody dla zabytku.
Czytaj też:
Göbekli Tepe. Tajemnica, która wywraca wiedzę na temat dziejów człowiekaCzytaj też:
Nan Madol. Wenecja Pacyfiku. Tajemnicze miasto na wodzieCzytaj też:
Derinkuyu. Podziemne miasto. Kto i po co zbudował podziemną fortecę?