Wiele z nich odgrywało istotną rolę w swoim regionie lub na całym kontynencie przez wieki. Inne istniały tylko kilka-kilkanaście lat. Dlaczego znikały z map świata? Przyczyny były różne: zła sytuacja gospodarcza, podboje, wewnętrzne rozdrobnienie. Ostatnie lata dobitnie pokazują, że układ sił, który ukształtował się po II wojnie światowej nie jest dany raz na zawsze. Czy jednak o swoją przyszłość obawiać się muszą wyłącznie mniejsze i słabsze państwa? Dzieje takich mocarstw jak Rzym czy Bizancjum pokazują, że upadek może spotkać każdego.
Imperium Rzymskie
Według legendy Rzym został założony w 753 roku. Pierwszym królem Rzymu miał zostać Romulus. Dzieje Rzymu Królewskiego kończą się na Tarkwiniuszu Pysznym, który został obalony, a Rzym przekształcił się w Republikę. Największy rozwój terytorialny i największa potęga starożytnego Rzymu przypadła na okres Cesarstwa, którego początek datuje się na 27 roku p.n.e. i panowanie Oktawiana Augusta. Wraz z wędrówką ludów i coraz większą ilością konfliktów na granicach Imperium, władztwo Rzymu stopniowo malało. Upadek Rzymu nastąpił w roku 476. Ostatnim rzymskim władcą był cesarz Romulus Augustulus. Został on obalony przez władcę germańskiego Odoakra.
Cesarstwo Meksyku
Istniało w latach 1864-1867. Jego powstanie jest związane z francuskim podbojem Meksyku. Pierwszym i jedynym władcą – cesarzem Meksyku był Maksymilian I. Jego rządy trwały krótko. Meksykanie podnieśli bunt, obalili cesarza i ustanowili republikę.
Maksymilian był bratem cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa. Do przejęcia władzy w Meksyku nakłonił go cesarz Napoleon III. Na wyjazd nalegała także żona Maksymiliana, Maria Charlotta Koburg, która widziała w tym szansę na zdobycie korony. W 1866 roku z powodu narastającego buntu, Francja wycofała swoje wojska. Maksymilian, pomimo ostrzeżeń, nie wyjechał z Meksyku. Został rozstrzelany w czerwcu 1867 roku.
Królestwo Kusz
Choć często w cieniu egipskich sąsiadów z północy, Królestwo Kusz przez ponad tysiąc lat było regionalną potęgą w Afryce. To starożytne imperium nubijskie osiągnęło swój szczyt w drugim tysiącleciu przed naszą erą, kiedy rządziło rozległym obszarem wzdłuż Nilu na terenie dzisiejszego Sudanu. Prawie wszystko, co wiadomo o państwie Kusz pochodzi ze źródeł egipskich, które wskazują, że był to ośrodek gospodarczy, który prowadził lukratywny handel kością słoniową, kadzidłami, żelazem oraz złotem. Królestwo Kusz było zarówno partnerem handlowym, jak i czasem militarnym rywalem Egiptu. Władcy z Kusz rządzili nawet Egiptem jako XXV dynastia (716-656 p.n.e.) i przejęli wiele zwyczajów sąsiadów (m.in. zastąpienie pisma meroickiego egipskim). Kuszyci czcili niektórych egipskich bogów, mumifikowali swoich zmarłych i budowali własne typy piramid.
Złota Orda
Było to państwo mongolskie, założone około 1240 roku w zachodniej części imperium Czyngis-chana przez jego wnuka Batu-chana. Jego stolica znajdowała się w Saraj Batu. Początkowe podzielone było na Białą i Błękitną Ordę. Obie części połączył Tochtamysz w roku 1378. W 1395 roku Złota Orda została podbita przez Tamerlana (Timura). W kulminacyjnym momencie państwo Mongołów sięgało od rzeki Irtysz do gór Kaukazu, Morza Czarnego i dorzecza Wołgi.
Państwo Samona
To najstarsze państwo Słowian. Powstało około 626-630 roku i istniało około 30 lat. Państwo Samona obejmowało tereny dzisiejszych Czech, Moraw, Dolnej Austrii, zachodnich Węgier, większej części Słowacji oraz części Polski i Łużyc. Samon był prawdopodobnie frankijskim kupcem, który zdobył sławę w czasie walk pomiędzy Słowianami i Awarami. Po jego śmierci jego państwo rozpadło się na kilka części.
Imperium Songhaju
Pod względem rozmiarów niewiele państw w historii Afryki może się równać z Imperium Songhaju. Państwo istniało między VII a XVI stuleciem i u szczytu swej potęgi obejmowało obszar większy niż Europa Zachodnia. Imperium cieszyło się okresem prosperity dzięki energicznej polityce handlowej i rozwiniętemu systemowi administracyjnemu. Songhaj podzielone było na różne prowincje; każda była zarządzana była przez własnego gubernatora. Songhaj szczyt potęgi osiągnął po zajęciu części królestwa Mali pod rządami króla Aski Mohammeda I Wielkiego (około 1443-1538). Songhaj było państwem potężnym, które zgubiła wojna domowa po śmierci Aski oraz wojna z Marokiem, która wybuchła w roku 1590.
Angkor
Nazwa stosowana do państwa Khmerów istniejącego w okresie od 802 do 1432 roku, nazywanego również Imperium Angkoru lub Imperium Khmerskim. Angor jest uznawane za państwo, z którego utworzyło się dzisiejsze Królestwo Kambodży. Najbardziej znanym zabytkiem z okresu istnienia Angkoru jest kompleks świątynny Angkor Wat powstały w XII wieku.
Imperium Karolińskie
W czasach swojego istnienia nazywano je Universum Regnum (królestwo uniwersalne) lub Imperium Christianum (cesarstwo chrześcijańskie). Za początek istnienia państwa Karolingów uznaje się datę koronacji Karola Wielkiego (czyli rok 800) na cesarza rzymskiego, lecz władztwo Karolingów tworzyło się i rozszerzało swoje wpływy już wcześniej. Do późniejszych sukcesów dynastii przyczynił się przede wszystkim Karol Młot, który w roku 732 pokonał kalifat Umajjadów w bitwie pod Poitiers, co zahamowało ekspansję muzułmanów w Europie. Ostatnim cesarzem z dynastii Karolingów był Ludwik III Ślepy (a ostatnim królem Ludwik V Gnuśny). Kolejnym cesarzem rzymskim został dopiero Otton I Wielki, król niemiecki.
Królestwo Aksum
Wpływowe Królestwo Aksum sprawowało władzę nad dużą częścią dzisiejszej Erytrei i północnej Etiopii. Aksum istniało długo - od 80 roku p.n.e do 825 r. n.e. Pomimo to wiadomo o nim zaskakująco niewiele. W II i III wieku był to moloch handlowy, który pośredniczył w handlu pomiędzy Egiptem a półwyspem Arabskim, a nawet Dalekim Wschodem (Indiami i Cejlonem). W Aksum handlowano głównie złotem i kością słoniową. Stworzono tam własny język oraz pismo znane jako Ge'ez (gyyz). Był to jeden z pierwszych języków, jaki pojawił się w Afryce. W Aksum rozwinięto charakterystyczny styl architektoniczny. W połowie IV wieku władca Aksum, Ezana podporządkował sobie Królestwo Kusz oraz przyjął chrześcijaństwo. Aksum stało się tym samym jednym z najstarszych chrześcijańskich państw na świecie (dla porównania Francja przyjęła chrześcijaństwo w roku 496). Chrystianizacja Aksum doprowadziła do sojuszu politycznego i militarnego z Cesarstwem Bizantyńskim. Aksum zaczęło podupadać w VII wieku wraz z ekspansją islamu na półwyspie Arabskim, którzy odcięli Aksum od ważnych szlaków handlowych.
Cesarstwo Brazylii
Znajdowało się na terenie dzisiejszej Brazylii i Urugwaju. Cesarstwo istniało w latach 1822–1889. Było parlamentarną monarchią konstytucyjną. Rządzili tam dwaj władcy, Piotr I i jego następca Piotr II. Państwo rozwijało się dobrze i było stabilne. Piotr I był skutecznym władcą. Kiedy zmarł, tron odziedziczył jego pięcioletni syn. Zanim osiągnął dorosłość, władzę w kraju przejęła rada regencyjna, co nieco osłabiło kraj wewnętrznie. Piotr II, gdy doszedł do pełnoletności, wzmocnił jednak swoją władzę. Kolejny cesarz nie miał jednak męskiego potomka. Jego córka Izabela nie była dobrze widziana jako następczyni tronu. W 1889 junta wojskowa pod przywództwem Manuela Deodora da Fonseki zmusiła cesarza Piotra II do abdykacji. W listopadzie tego samego roku proklamowano republikę.
Hospodarstwo Mołdawskie
Państwo istniejące od XIV do XIX wieku. Rozciągało się od Wyżyny Mołdawskiej do Karpat Wschodnich i Dniestru. W latach 1387-1497 było to lenno Korony Królestwa Polskiego, a następnie lenno Imperium Osmańskiego. Za pierwszego władcę uznawany jest Bogdan I, który pokonując miejscowych władców węgierskich utworzył pierwszy organizm państwowy. Hospodarstwo Mołdawskie było przez lata areną starć pomiędzy Węgrami, Turcją i czasem Polską. Od XIX wieku powiększały się na tym terenie wpływy rosyjskie. Pojawiły się jednocześnie głosy, aby Mołdawię połączyć z Wołoszczyzną. Oba księstwa połączyły się w unii personalnej przez osobę księcia Aleksandra Jana Cuzy. Unia ta niedługo później przekształciła się w unię realną, co spowodowało utworzenie jednego państwa pod nazwą Rumunia.
Cesarstwo Bizantyńskie
Nazwa Bizancjum jest nazwą współczesną. Mieszkańcy Cesarstwa stosowali inną nazwę: Basileia tōn Rōmaiōn, czyli Cesarstwo Rzymian. Sami nazywali się Romaioi, czyli Rzymianami. Miasto Bizancjum (późniejszy Konstantynopol) zostało założone około 667 roku p.n.e. Początkowo nie odgrywało większej roli, choć znajdowało się w niezwykle ważnym miejscu, na przecięciu szlaków handlowych u brzegów cieśniny Bosfor. Cesarz Konstantyn Wielki jest uważany za „fundatora” Cesarstwa Bizantyńskiego. To Konstantyn przeniósł stolicę Cesarstwa Rzymskiego do Konstantynopola.
W 395 roku Teodozjusz Wielki podzielił władztwo na cesarstwo wschodnie i zachodnie. Na Zachodzie objął władzę Honoriusz, a na Wschodzie Arkadiusz. Od tamtej pory istniały, de facto, dwa Cesarstwa: Rzymskie i Bizantyńskie (choć w owym czasie nie odczuwano tego jeszcze jako podziału, a raczej jako dwuwładzę w ramach tego samego państwa).
Cesarstwo Bizantyńskie istniało ponad tysiąc lat dłużej niż władztwo na Zachodzie. Konstantynopol słabł, co prawda stopniowo od 1204 roku, lecz upadek Bizancjum nastąpił dopiero w 1453 roku, kiedy Osmanowie pod władzą sułtana Mehmeda II zdobyli Miasto nad Bosforem. Ostatnim cesarzem bizantyńskim był Konstantyn XI.
Ciekawostką jest, że pierwszy i ostatni władca Rzymu miał na imię Romulus. A pierwszym i ostatnim cesarzem Bizancjum byli władcy o imieniu Konstantyn. Ponadto, zarówno matka Konstantyna I Wielkiego, jak matka Konstantyna XI miała na imię Helena.
Rzeczpospolita Zakopiańska
Kiedy jasne było, że państwa centralne przegrają I wojnę światową, Polacy przygotowywali się do przejęcia władzy na ziemiach polskich i ogłoszenia niepodległości. 13 października 1918 roku pod Pomnikiem Grunwaldzkim w Zakopanem odbyło się zgromadzenie, które wybrało Stefana Żeromskiego na przewodniczącego wiecu, a na jego zastępców hrabiego Władysława Zamoyskiego, Wincentego Szymborskiego i Mariusza Zaruskiego. Ten wiec uznawany jest za początek istnienia quasi-państewka pod nazwą Rzeczpospolita Zakopiańska.
31 października, kiedy Kraków wyzwolił się spod władzy zaborców, działacze zakopiańscy również dokonali rozbrojenia stacjonujących w mieście żołnierzy austriackich. 1 listopada utworzono Radę Narodową, która złożyła przyrzeczenie na wierność Polsce. Pełniącym obowiązki prezydenta został Stefan Żeromski. 16 listopada 1918 roku Rada Narodowa w Zakopanem rozwiązała się i Rzeczpospolita Zakopiańska została wcielona do Rzeczpospolitej.
Czytaj też:
Rosetta, Uluburun, Derinkuyu. Siedem wielkich zabytków odkrytych przez przypadekCzytaj też:
Świątynie wiedzy. Osiem najpiękniejszych bibliotek starożytności i średniowiecza