Obwód kaliningradzki swą nazwę wziął od Michaiła Kalinina, sowieckiego polityka odpowiedzialnego za wiele zbrodni, w tym Zbrodnię Katyńską. Nazwę zmieniono dopiero w 1946 roku. Przez wieki terytorium to nazywane było Królewcem lub, po niemiecku, Königsberg.
Królewiec, Kaliningrad - historia
Coningsberg
W średniowieczu obszar późniejszego Królewca zamieszkiwali Prusowie. To właśnie na te ziemie wyprawiał się z misją chrystianizacyjną święty Wojciech, gdzie z rąk Prusów poniósł męczeńską śmierć. W XIII wieku Prusowie pobici zostali przez sprowadzony na ziemie polskie (przez Konrada Mazowieckiego) Zakon Krzyżacki. Krzyżacy podbili tamte tereny w 1255 roku i w miejscu dzisiejszego miasta Kaliningrad założyli swoje miasto, które nazwali Coningsberg na cześć czeskiego króla Przemysła II Ottoakra, który brał udział w wyprawie na Prusów.
Rok później w miejscu tym wybudowany został zamek nazwany Królewska Góra w Sambii (castrum de Coningsberg in Zambia), po łacinie – Mons Regius. Miasto zostało stolicą Sambii, jednej z czterech diecezji utworzonych na terenie Prus. Pół wieku później zamek w Coningsberg (Königsberg) został rezydencją wielkiego marszałka zakonu. Miasto z biegiem czasu rozbudowywało się. W 1300 roku powstało Nowe Miasto (Löbenick/Lewenik). W 1322 roku wybudowano katedrę na wyspie Knipawa. Miejsce to kilka lat później zyskało prawa miejskie.
Polski Królewiec
W 1454 roku wybuchła wojna polsko-krzyżacka nazwana później wojną trzynastoletnią. Ponad 50 pruskich miast oraz pruskie stany wypowiedziały posłuszeństwo Krzyżakom, opowiadając się za oddaniem pod protekcję polskiego króla Kazimierza Jagiellończyka. Wychodząc tym żądaniom naprzeciw polski monarcha utworzył województwo królewieckie, którego stolicą został Królewiec i włączył te ziemie do Polski. Krótka była jednak kariera nowo powstałego województwa. Rok później Krzyżacy odbili Królewiec. W kolejnych latach, z racji wojny z Polską, miasto zostało siedzibą wielkiego mistrza Zakonu (przeniesiono ją z Malborka).
W 1466 roku pomiędzy Polską a Krzyżakami podpisano pokój toruński. Było to pełne zwycięstwo Polaków i polskiego monarchy. W kwestii Królewca zdecydowano, że będzie to obszar (jako Prusy Zakonne) zależny od Polski.
Lennem Korony Królewiec (jako Prusy Książęce) stał się po hołdzie pruskim i sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego w 1525 roku. Na znak zależności czarny pruski orzeł otrzymał koronę królewską na szyi i literę „S” od łacińskiego imienia króla Sigismundus (Zygmunt).
Królewiec stał się niezwykle ważnym dla Polski ośrodkiem naukowym i kulturalnym. To tam, w 1544 roku, powstała słynna Albertina, czyli Uniwersytet Albrechta w Królewcu, druga po Akademii Krakowskiej, uczelnia w Rzeczpospolitej. W mieście tym drukowano wiele książek w języku polskim, m.in Biblię Królewiecką (był to pierwszy drukowany przekład Nowego Testamentu na język polski). Królewiec stał się stolicą polskiego drukarstwa. Przeniosło się tam wielu Polaków (ich potomkowie zamieszkiwali w mieście jeszcze podczas II wojny światowej).
Prusy Książęce uniezależniły się od Rzeczpospolitej w 1657 roku, pomimo sprzeciwu licznych mieszczan, którzy wciąż uznawali władzę polskich monarchów. Kilka lat później do miasta wkroczył zbrojnie elektor brandenburski zmuszając Królewiec do złożenia przysięgi na wierność, lecz i to nie sprawiło, że mieszkańcy Królewca odwrócili się od Rzeczpospolitej. O polskość Królewca walczył szczególnie Krystian Kalkstein, pułkownik polskich wojsk koronnych, którego Brandenburczycy porwali i zabili w 1674 roku. Atmosferę tamtych wydarzeń ukazuje polski serial „Czarne chmury”; serialowym Kalksteinem jest pułkownik Krzysztof Dowgird.
Königsberg
Po zabiciu Kalksteina więzy Królewca z Polską stawały się coraz słabsze. Wielu Polaków nadal mieszkało w Królewcu, lecz Brandenburgia „dbała”, aby tereny to zniemczyć, sprowadzając niemieckich osadników i niwelując polski element. W 1701 roku elektor Brandenburgii koronował się w Królewcu na króla Prus jako Fryderyk I.
W 1724 roku Stare Miasto, Nowe Miasto i Knipawa zostały oficjalnie scalone w jedno miasto pod nazwą Königsberg (Królewiec).
W wyniku wojny siedmioletniej Königsberg na kilka lat dostał się w ręce Rosji (po wygranej wojnie z Prusami). W 1757 roku carowa Elżbieta włączyła Królestwo w Prusach do Rosji. W 1762 roku, po śmierci Elżbiety, władza nad tym obszarem wróciła do Hohenzollernów. W 1871 roku Królestwo w Prusach weszło w skład nowo utworzonego Cesarstwa Niemieckiego. W tamtym czasie zamieszkujący te tereny Polacy byli poddani represyjnej germanizacji.
Po dojściu do władzy przez nazistów w Niemczech, w Königsberg powstał obóz koncentracyjny w Quednau.
Kaliningrad
9 kwietnia 1945 roku miasto Königsberg zostało zdobyte przez Armię Czerwoną. Oblężenie miasta doprowadziło je do ruiny. Śmierć poniosło 100 tysięcy cywilów.
Podczas konferencji w Poczdamie, „wielka trójka” ustaliła, że Königsberg dostanie się w ręce Związku Sowieckiego. 4 lipca 1946 roku nazwę Königsberg zmieniono na Kaliningrad – na cześć Michaiła Kalinina, sowieckiego zbrodniarza, który był jedną z osób, które podpisały rozkaz wymordowania polskich oficerów w Katyniu. Do Kaliningradu przesiedlono 15 tysięcy Polaków; mieli oni pracować w sowieckich stoczniach. Niemców wywieziono z miasta na tereny niemieckie.
Zabytkowa zabudowa dawnego Królewca była w kolejnych latach celowo przez Sowietów niszczona. W powietrze wysadzono m.in. średniowieczny zamek krzyżacki. Dzisiejszy Kaliningrad jest tylko cieniem dawnego miasta.
Czytaj też:
Miejsca, których nie ma. Czego pozbawiła nas Armia CzerwonaCzytaj też:
Kurorty w dawnej Polsce. Te modne miejsca robiły furorę