Ludwik Węgierski jako władca Polski zasłynął przede wszystkim... swoją nieobecnością. A przede wszystkim tym, że następcą na polskim tronie uczynił swą córkę, kochaną przez poddanych, Jadwigę, która po śmierci doczekała się wyniesienia na ołtarze jako święta Jadwiga.
Król Węgier, król Chorwacji
Ludwik Węgierski (Ludwik Andegaweński) urodził się 5 marca 1326 roku w Wyszehradzie na Węgrzech. Ludwik był synem króla Węgier Karola Roberta i Elżbiety Łokietkówny, która była córką polskiego króla Władysława Łokietka i siostrą Kazimierza Wielkiego.
Karol Robert był pierwszym przedstawicielem francuskiej dynastii Andegawenów (Anjou) na Węgrzech. Tron objął w 1288 roku. Andegawenowie byli wówczas silną dynastią, a dwór w Budzie uchodził za jeden z lepszych w Europie. Natomiast Polska za panowania Łokietka wciąż była państwem, które dopiero walczy o swoją pozycję w Europie. Sojusz Polski i Węgier w postaci mariażu królewskiej córki Elżbiety z władcą Węgier był więc bardzo korzystny dla Krakowa, choć miał także duże znaczenie dla Budy.
Ludwik Węgierski objął tron Węgier w 1342 roku po śmierci ojca. Miał zaledwie 16 lat, ale był dobrze przygotowany do swej roli. Był solidnie wykształcony, co było m.in. zasługą jego matki Elżbiety, która cieszyła się zresztą w Budzie dużym szacunkiem. Przez kolejne lata była dla syna podporą, zawsze służąc radą.
Na wojennej ścieżce
W roku 1348 Węgry wypowiedziały wojnę Neapolowi. Powodem była śmierć Andrzeja, brata Ludwika, który miał objąć neapolitański tron. Zanim jednak do tego doszło, Andrzej został zamordowany. Wiele wskazuje, że za zabójstwem stała jego żona Joanna, która nie chciała dzielić się władzą.
Ludwik ruszył na Neapol domagając się zadośćuczynienia za śmierć brata, lecz wyprawa zakończyła się niepowodzeniem. To sprawiło, że król Węgier odwrócił się chwilowo od spraw na południu Europy i zainteresował tym, co dzieje się u północnych granic jego państwa, w tym w Polsce, gdzie panował jego wuj, Kazimierz Wielki. Ludwik Węgierski zaangażował się wówczas w kampanię na Rusi halicko-włodzimierskiej, którą prowadził Kazimierz, dążący do umocnienia swojego panowania na tym terenie.
Zarówno Kazimierz, jak i Ludwik nie mieli wtedy męskich potomków, choć obaj mieli oczywiście jeszcze nadzieję, że takowi jeszcze przyjdą na świat. Mając jednak na względzie to, że mogą im pozostać jedynie córki, obaj monarchowie postanowili, że w przypadku, gdyby jeden z nich umarł bez męskiego dziedzica, drugi władca zyska jego prawa do tronu. W ten sposób, 24 stycznia 1355 roku wydano przywilej w Budzie, na mocy którego polska szlachta potwierdziła prawa Ludwika Węgierskiego do tronu Polski, jeżeli Kazimierz umarłby nie doczekawszy syna. Układ ten był omawiany już za panowania Karola Roberta.
W następnych latach Ludwik Węgierski powrócił na południe Europy. Podbił wtedy Serbię i Dalmację, umocnił pozycję Węgier w basenie Morza Adriatyckiego, pokonał Wenecję i osadził w Bułgarii posłusznego sobie władcę. Wpływy Budy z roku na rok rozszerzały się, co wzbudziło w końcu obawy Turcji. Aby ją pokonać Węgry stanęły na czele koalicji antytureckiej, ale nie zdołały zwyciężyć państwa sułtanów. Koalicja poniosła porażkę w bitwie pod Maricą 26 września 1371 roku.
Ludwik Węgierski był świetnym dyplomatą i administratorem. Król doprowadził Węgry do rozkwitu. Za jego panowania wybijano złote monety, rozwijał się handel. Ludwik zapewnił chłopom pewne prawa, zreformował wojsko, dbał o rozwój miast. Dwór w Budzie uchodził, podobnie jak za panowania jego ojca Karola Roberta, za jeden z najlepszych dworów w Europie. Ludwik Węgierski miał tylko jeden, bardzo poważny problem – miał cztery, z których dwie zmarły przedwcześnie, i żadnego syna.
Król Polski
W roku 1370 zmarł Kazimierz Wielki. Zgodnie z umową tron w Krakowie objąć miał Ludwik Węgierski, który choć również nie doczekał męskiego potomka, to miał to szczęście, że przeżył swego wuja.
Ludwik Węgierski został koronowany na króla Polski 17 listopada 1370 roku. Unia personalna pomiędzy Polską i Węgrami stała się faktem. Ludwik niedługo później wyjechał z Krakowa pozostawiając na miejscu swoją matkę Elżbietę, która miała zająć się bieżącymi sprawa administracyjnymi Korony.
Sytuacja w Polsce po śmierci Kazimierza Wielkiego nie była stabilna. Wielu możnowładców próbowało „ugrać” coś dla siebie w zamęcie, jaki nastał po śmierci monarchy. Buntowały się Kujawy, niespokojnie było na Rusi. Do stłumienia buntu księcia Władysława Białego na Kujawach i w Ziemi Dobrzyńskiej Ludwik Węgierski wysłał wojska, które pokonały piastowskiego księcia.
W kolejnych latach Polskę zaatakowali Litwini, którzy pod wodzą Kiejstuta najechali Lubelszczyznę i Małopolskę aż do Tarnowa. Przeciwko nim Ludwik wystawił wojska, którymi dowodził m.in. książę Władysław Opolczyk. Polsko-węgierskie siły odparły najazd.
W 1374 roku Ludwik Węgierski, po długich pertraktacjach z polskimi możnowładcami, wydał przywilej koszycki, na mocy którego następcą tronu w Polsce mogła zostać jedna z córek Andegawena. Początkowo wydawało się, że większe szanse ma Maria, jednak królową Polski została Jadwiga. Za młodszą z królewien opowiadała się także jej babka, Elżbieta. Również polscy możni chętniej widzieli na tronie Jadwigę.
W 1380 roku zmarła Elżbieta Łokietkówna. Ludwik Węgierski powierzył wówczas „regencję” pięciu wielkorządcom, m.in. Zawiszy z Kurozwęk, jego ojcu Dobiesławowi i Sędziwojowi z Szubina. Król Ludwik Węgierski zmarł z 10 na 11 września 1382 roku w Trnawie. Jego dziedzictwo nie przetrwało długo. Król Polski Jadwiga, poślubiona litewskiemu księciu Władysławowi Jagielle, zmarła krótko po porodzie (1399). Dziecko Jadwigi i Władysława, Elżbieta Bonifacja, niestety nie przeżyło.
Na Węgrzech, po śmierci Ludwika, królową została jego córka Maria, regentką była zaś jej matka Elżbieta Bośniaczka. Maria, żona Zygmunta Luksemburskiego, zmarła w wyniku upadku z konia w roku 1395 roku.
Czytaj też:
Śmierć, której można było uniknąć? Jak umarł Kazimierz WielkiCzytaj też:
Koronacja Jadwigi Andegaweńskiej. Kobieta – król PolskiCzytaj też:
Wacław III. Król Czech i Polski zabity zanim przekroczył polską granicę