Model matematyczny wykorzystany przez badaczy do badań nad gatunkiem Homo neanderthalensis wskazuje, że neandertalczycy nie wymarli, lecz połączyli się z Homo sapiens w jeden gatunek.
Nowe ustalenia
Przez lata za powód zniknięcia neandertalczyków uznawano np. zmiany klimatu, epidemie i bezpośrednią konkurencję z Homo sapiens. Nowe badania wskazują na nowy trop: asymilację.
W artykule opublikowanym w „Scientific Reports” wskazano, że neandertalczycy tak naprawdę nie zniknęli, lecz raczej „rozpłynęli się” w żywiole Homo sapiens. Ich DNA jest mało widoczne, gdyż powtarzające się migracje współczesnych ludzi rozmyły sygnaturę genetyczną neandertalczyków na przestrzeni od ostatnich 10-30 tysięcy lat, a jednocześnie doprowadziły do niemal całkowitej wymiany genetycznej u gatunku Homo sapiens.
Badacze z Włoch i Szwajcarii przedstawili model matematyczny pokazujący, że genetyczne „zaniknięcie” neandertalczyków mogło być spowodowane przede wszystkim ciągłym i powolnym procesem mieszania się z Homo sapiens, który był znacznie liczniejszym gatunkiem. Ta teza podważa dominujący dotąd pogląd o wymarciu neandertalczyków i proponuje śmiałą konkluzję: Homo neanderthalensis i Homo sapiens tak naprawdę połączyli się w jeden gatunek.
Dotychczasowe opinie
Do tej pory badacze wskazywali na kilka czynników wymarcia neandertalczyków. Najważniejsze z nich to:
– demografia: neandertalczycy mogli „zaniknąć” z powodu wewnętrznych czynników populacyjnych, gdyż żyli w małych, izolowanych grupach, gdzie z czasem pojawił się problem chowu wsobnego i trudności ze znalezieniem partnera;
– środowisko: zmiany klimatyczne, a co za tym idzie zmiany zachodzące w przyrodzie, występującej roślinności lub pojawienie się nowych chorób mogły zdecydować o zanikaniu populacji neandertalczyków;
– konkurencja: ta hipoteza zakłada, że neandertalczycy nie wytrzymali rywalizacji z Homo sapiens, którzy byli bardziej zaradni, potrafili lepiej posługiwać się narzędziami i z czasem wyparli swoich rywali;
– hipoteza mieszana: w ostatnim czasie właśnie do tej hipotezy w największym stopniu składają się badacze; hipoteza ta mówi, że neandertalczycy i współcześni ludzie krzyżowali się i dawali płodne potomstwo, co ostatecznie doprowadziło do genetycznego wchłonięcia neandertalczyków przez populację Homo sapiens.
Genetyka wykazała, że do „krzyżowania” dochodziło znacznie częściej, niż kiedyś sądzono. Współczesne populacje ludzkie faktycznie noszą w swoim DNA niewielki odsetek dziedzictwa neandertalskiego. Ten „przepływ” genów nie był jednak sporadycznym czy jednorazowym zdarzeniem, lecz dochodziło do niego wielokrotnie na przestrzeni dziesiątek tysięcy lat.
Ostatnie badania, których rezultaty przedstawili Andrea Amadei, Giulia Lin i Simone Fattorini opierają się na modelu matematycznym symulującym dynamikę genetyczną populacji neandertalczyków. Główna idea jest następująca: populacja neandertalczyków to zbiór małych, niezależnych plemion, z których każde charakteryzuje się mniej więcej stabilną liczebnością. W każdej z tych grup, na przestrzeni kilkudziesięciu tysięcy lat, pojawiają się małe grupki Homo sapiens. „Model ten, oparty na neutralności gatunkowej, nie wymaga przewagi selekcyjnej ani katastroficznych wydarzeń, ale pokazuje, że stały przepływ genów od gatunku demograficznie większego może wyjaśnić wchłonięcie materiału genetycznego neandertalczyków przez współczesnych ludzi w ramach czasu zgodnego z dowodami archeologicznymi”- zauważono w badaniu.
Obliczenia pokazują, że po wielu małych migracjach odsetek „czystych” neandertalczyków zaczyna gwałtownie spadać. Ta trwająca dziesiątki tysięcy lat akumulacja prowadzi do tego, że populacja neandertalczyków i Homo sapiens staje się w końcu niemal całkowicie Homo sapiens, a geny Homo neanderthalensis zostają prawie zupełnie wyparte.
Model wyjaśnia również, dlaczego współcześnie żyjący ludzie zachowali jedynie niewielki odsetek neandertalskiego DNA. Gdy cykle imigracji „czystego” Homo sapiens ustały, a populacja ustabilizowała się, niewielkie dziedzictwo neandertalskie utrwaliło się w euroazjatyckiej puli genów.
Autorzy badań ostrzegają jednocześnie, że choć ich model matematyczny odpowiada na wiele pytań dotyczących neandertalczyków, to w pewnym sensie jest uproszczony, gdyż nie uwzględnia np. złożoności geograficznej: przepływ genów nie był zapewne równomierny na całym terytorium, a niektóre populacje neandertalczyków mogły być bardziej odizolowane i dłużej opierać się asymilacji. Badanie nie wyklucza także, że inne, znane wcześniej czynniki, odegrały w „wyginięciu” neandertalczyków pewną rolę.
Amadei, A., Lin, G. & Fattorini, S. A simple analytical model for Neanderthal disappearance due to genetic dilution by recurrent small-scale immigrations of modern humans, „Scientific Reports” 15, 38593 (2025).
Czytaj też:
Od monet po cyrkon. Dziesięć najstarszych rzeczy, jakie istnieją na ZiemiCzytaj też:
Niesamowite osiągnięcie. Badacze stworzyli interaktywną mapę rzymskich drógCzytaj też:
Skarby z Ostrowa Lednickiego. Czegoś takiego nie znaleziono tu od lat