Apel Jasnogórski jest odprawiany każdego dnia w Kaplicy Cudownego Obrazu na Jasnej Górze w Częstochowie o godzinie 21:00. Nabożeństwo to odprawiane jest także w niektórych innych kościołach, kaplicach oraz indywidulanie w domach. Apel Jasnogórski był na przestrzeni lat śpiewany na różne melodie. Autorem najbardziej znanej i rozpowszechnionej jest salezjanin, ksiądz Stanisław Ormiński, który skomponował ją w 1956 roku.
Jaka jest geneza Apelu Jasnogórskiego?
Cień nad Kościołem
Początek lat 50. w Polsce odznaczał się wzmożeniem prześladowań Kościoła oraz inwigilacją księży i hierarchów. W nocy z 25 na 26 września 1953 roku komunistyczne służby aresztowały prymasa, kardynała Stefana Wyszyńskiego. Wielokrotnie zmieniano jego miejsce pobytu. Na wolność Prymas Tysiąclecia wyszedł dopiero po trzech latach.
Pierwszy Apel Jasnogórski w jasnogórskiej Kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej odmówiono 8 grudnia 1953 roku w intencji więzionego kardynała. Ale modlitwa ta ma o wiele dłuższe korzenie.
Nie ma jednej, wyłącznej genezy Apelu. Jego historia zaczyna się m.in. we wspólnotach Sodalicji Mariańskich, które tworzyły modlitwy do Matki Bożej. Wpływ na późniejszy kształt modlitwy miał też biskup przemyski Józef Sebastian Pelczar, który zarządził, że 21 maja 1910 o godzinie 21:00, w przededniu rekoronacji obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej, w całej diecezji przez kwadrans będą biły dzwony na znak duchowego trwania z Matką Bożą.
Ważnym wydarzeniem było też wyzwolenie Jasnej Góry z rąk zaborców. 4 listopada 1918 roku żołnierze 22. Pułku Piechoty pod dowództwem podporucznika Artura Wiśniewskiego, stanęli o 21:15 przed Cudownym Obrazem, aby w modlitwie dziękować za odzyskanie niepodległości.
Godzina 21:00 jako chwila modlitwy do Matki Bożej Częstochowskiej coraz bardziej się utrwalała. Propagował tę praktykę np. pallotyn, ksiądz Leon Cieślak prowadzący tajne zajęcia z warszawską młodzieżą akademicką podczas drugiej wojny światowej. Podobną modlitwę zalecał jezuita, ksiądz Aleksander Kisiel działający na warszawskim Mokotowie. W tym czasie zaczęto rozpowszechniać obrazek z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej, na którego odwrocie zamieszczono napis: „Apel jasnogórski o 9 wieczór. Matko Najświętsza, jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam”.
Modlitwa ta była bardzo często odmawiana przez ludzi więzionych przez Niemców i Sowietów. Wśród współwięźniów w obozie Dachau propagował odmawianie Apelu ksiądz Stefan Wincenty Frelichowski, późniejszy błogosławiony.
Apel Jasnogórski w trakcie wojny był przede wszystkim odmawiany na Jasnej Górze, gdzie paulin, ojciec Polikarp Sawicki, kapelan Armii Krajowej, gromadził młodzież na wieczornej modlitwie do Matki Bożej. W nabożeństwach przez niego odprawianych dwukrotnie brał udział Karol Wojtyła.
Upowszechnienie modlitwy
Po zakończeniu wojny i oddaniu Polski Niepokalanemu Sercu Maryi przez prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda (8 września 1946), pomysł systematycznej, codziennej modlitwy do Matki Bożej nabrał nowej mocy. Wspomniany już ksiądz Leon Cieślak wydał w tym czasie książeczkę pt. „Ofiarowanie Polski Niepokalanemu Sercu Maryi”, w której zachęcał do organizacji codziennych nabożeństw maryjnych, proponując jednocześnie jego formułę:
„Codziennie wieczorem następuje w Narodzie polskim cisza i skupienie. Gdziekolwiek bije rycerskie serce polskie, w kraju czy za granicą, na lądzie, na morzu czy w powietrzu, przy pracy czy w spoczynku – wszędzie tryskają promienie ducha w stronę Jasnej Góry, Sanktuarium Narodu polskiego. Stawiamy się przed obliczem Królowej i Matki trzydziestomilionową armią serc, by złożyć Jej hołd czci i miłości: a z nami łączą się niezliczone zastępy polskich dusz z ojczyzny niebieskiej, zastępy nieśmiertelnych twórców i męczenników naszej sprawy. Zarazem my, cała Polska, łączymy się duchem z Maryją w jedno ognisko rodzinne i tak jak żołnierz przychodzimy do swego Dowódcy, by zdać raport dzienny ze swego postępowania. Chcemy zdać sprawę, jak dziś pełniliśmy wolę Bożą – a tym samym – jak dziś spełniliśmy nasze maryjne ślubowanie?
(Można odmówić lub odśpiewać: hymn Bogurodzica) Matko i Królowo! Naród polski zdaje Ci sprawozdanie z dnia dzisiejszego; i ja chcę powiedzieć, jak dziś pytałem o wolę Bożą i jak ją spełniłem. (chwila zastanowienia... przepraszam... dziękuję... postanawiam mocno... gorąco i pokornie błagam o łaskę dla siebie, rodziny, przyjaciół, całego Narodu, Kościoła, ludzkości... Można odmówić: „Pod Twoją obronę”...) Na zakończenie przyjmujemy błogosławieństwo, którego w imieniu Chrystusa i Maryi udzielają nam: Ojciec Święty, kardynałowie, biskupi, kapłani nasi, a na Jasnej Górze błogosławią nas codziennie o. przeor i o. kustosz Maryjnego Sanktuarium: Niech nas błogosławi i strzeże wszechmogący i miłosierny Bóg + Ojciec + i Syn + i Duch Święty. Amen”.
Stała praktyka odprawiania Apelu powstała po aresztowaniu prymasa Wyszyńskiego. 8 grudnia 1953 roku o godzinie 21:00, pięć osób, w tym trzech paulinów: przeor ojciec Jerzy Tomziński, kustosz sanktuarium ojciec Teofil Krauze i ojciec Aleksander Rumiński oraz Maria Okońska z przyjaciółką z Instytutu Prymasowskiego, zgromadziło się w pustej kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej przed zasłoniętym obrazem Matki Bożej na pierwszym historycznym Apelu Jasnogórskim.
Szczególną oprawę Apel zyskał 26 sierpnia 1956 roku, kiedy złożono Śluby Jasnogórskie. Tego wieczoru na Jasnej Górze wyłączono prąd. To jednak nie powstrzymało tysięcy wiernych przed wspólnymi modlitwami. Wszyscy w skupieniu i ze wzruszeniem powtarzali: „Jestem, pamiętam, czuwam”.
Po swym uwolnieniu prymas Wyszyński wzbogacił Apel Jasnogórski o nowe rozważania i intencje. Jednocześnie kardynał Wyszyński zaczął popularyzować to nabożeństwo wśród Polonii i katolików na całym świecie.
Do upowszechnienia praktyki odprawiania Apelu przyczyniła się też trwająca od 1957 roku peregrynacja kopii obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej do wszystkich parafii.
W 1962 roku nabożeństwo Apelu Jasnogórskiego nabrało jeszcze donioślejszej oprawy. Ojciec Anzelm Radwański podjął decyzję, aby na czas modlitwy odsłaniać Cudowny Obraz Matki Bożej. Później, na wzór Apelów prowadzonych przez kardynała Wyszyńskiego, do modlitwy dodano kolejne elementy i rozważania. Od 13 stycznia 1982 roku do 6 lipca 1983 roku podczas środowych audiencji ogólnych papież Jan Paweł II kierował do Matki Bożej Jasnogórskiej specjalną modlitwę za Ojczyznę, która była powtarzana później tego samego dnia w czasie wieczornego Apelu.
Od 1991 roku Apel Jasnogórski transmitowany jest w audycji radiowej. Później można było łączyć się z Jasną Górą także poprzez transmisję telewizyjną, a wreszcie również przez internet.
Czytaj też:
Niezłomny Prymas. Komuniści walczyli z nim przez ponad trzy dekadyCzytaj też:
Miasto miłosierdziaCzytaj też:
Czas zadumy i oczekiwania. Najpiękniejsze zwyczaje adwentoweCzytaj też:
Niektórym mistykom wydaje się, że „tak mają wszyscy”. Tak było z Wandą Malczewską