Dzień Zwycięstwa obchodzony jest jako święto zwycięstwo nad III Rzeszą Niemiecką w czasie II wojny światowej.

8 maja czy 9 maja?

Na początku maja 1945 roku, po niemal sześciu latach wojny, Niemcy zostali ostatecznie pokonani.

Różnice w dacie obchodów Dnia Zwycięstwa są bardzo „zwyczajne” i związane są po prostu z inną godziną w zależności od strefy czasowej. Podpisanie aktu bezwarunkowej kapitulacji Niemiec nastąpiło 8 maja 1945 roku o godzinie 22:43 czasu środkowoeuropejskiego. W tym momencie w Moskwie był już 9 maja, godzina 00:43.

Akt kapitulacji wszedł w życie zatem analogicznie: 8 maja o godzinie 23:01, a dla Rosjan 9 maja o godzinie 1:01.

Dwie kapitulacje

Kwestia bezwarunkowej kapitulacji Niemiec pojawiła się już podczas konferencji w Casablance w styczniu 1945 roku. Wówczas prezydent USA Franklin D. Roosevelt ogłosił, że alianci zaakceptują jedynie kapitulację Niemiec bez żadnych warunków.

Pod koniec wojny niektórzy Niemcy próbowali ratować swoją sytuację. Po śmierci Hitlera (30 kwietnia 1945) i Josepha Goebbelsa (1 maja 1945) kanclerzem Niemiec został Ludwig Schwerin von Krosigk, a prezydentem Karl Dönitz, dowódca niemieckiej floty (Kriegsmarine). Dönitz starał się zaprezentować swój rząd jako apolityczny, nie mający wiele wspólnego z Hitlerem, lecz nie przekonał do tego Amerykanów i Sowietów, którzy nie zamierzali stosować taryfy ulgowej (przynajmniej na razie) wobec pozostałych przy życiu nazistów.

7 maja 1945 roku w kwaterze głównej Alianckich Sił Ekspedycyjnych generała Eisenhowera w Reims we Francji, Niemcy skapitulowały przed przedstawicielami USA, Wielkiej Brytanii i ZSRS. Była to tzw. wstępna kapitulacja, którą podpisali – ze strony aliantów – generał Walter Bedell Smith (przedstawiciel Naczelnego Dowództwa Alianckich Sił Ekspedycyjnych) i generał-major Iwan Susłoparow (przedstawiciel Stawki Najwyższego Naczelnego Dowództwa), a ze strony Niemiec generał-pułkownik Alfred Jodl (szef sztabu Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu), major Wilhelm Oxenius (z Naczelnego Dowództwa Lotnictwa) i admirał Hans-Georg von Friedeburg (z Naczelnego Dowództwa Marynarki Wojennej).

Akt kapitulacji z 7 maja mówił o zakończeniu działań wojennych do godziny 23:01 8 maja czasu środkowoeuropejskiego. O jego podpisaniu Józef Stalin dowiedział się już po fakcie, co wywołało jego wściekłość. Przywódca Sowietów domagał się podpisania bezwarunkowej kapitulacji przez Niemców w Berlinie, w obecności marszałka Żukowa.

Alianci spełnili to żądanie. Podpisanie aktu bezwarunkowej kapitulacji Niemiec miało miejsce w gmachu szkoły saperów w dzielnicy Karlshorst w Berlinie. Nastąpiło 8 maja 1945 roku o godzinie 22:43 czasu środkowoeuropejskiego. W tym momencie w Moskwie był już 9 maja, godzina 00:43. Akt kapitulacji wszedł w życie zatem analogicznie: 8 maja o godzinie 23:01 / 9 maja o godzinie 1:01.

W „uroczystości” tej udział wzięli: marszałek ZSRS Gieorgij Żukow, generał Carl Andrew Spaatz (USA), marszałek Arthur Tedder (Wielka Brytania) i generał armii Jean de Lattre de Tassigny (Francja).

Niemiecką kapitulację podpisali feldmarszałek Wilhelm Keitel, admirał Hans-Georg von Friedeburg i generał-pułkownik Hans-Jürgen Stumpff.

Kapitulacja z 7 maja spisana została w języku angielskim, a kapitulację z 8/9 maja spisano w językach: angielskim, rosyjskim i niemieckim.

Narodowy Dzień Zwycięstwa

Od roku 1945 Dzień Zwycięstwa obchodzony jest w dwa różne dni. Świat zachodni świętuje 8 maja, zaś Związek Sowiecki, a później Rosja i zależne od Moskwy państwa – świętowały i świętują ten dzień nadal 9 maja.

W latach 1945-2015 w Polsce Dzień Zwycięstwa obchodzony był 9 maja jako Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności. W latach 1945–1950 oraz 1982-1989 był to dzień wolny od pracy. Główne obchody przeprowadzane były na Placu Zwycięstwa lub Placu Defilad w Warszawie.

Zmiana w dacie świętowania kapitulacji Niemiec nastąpiła dopiero w 2015 roku. Pod koniec marca 2015 roku Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Łukasz Kamiński skierował na ręce Marszałka Sejmu RP pismo z prośbą o zniesienie Narodowego Święta Zwycięstwa i Wolności obchodzonego 9 maja. 4 kwietnia 2015 roku Sejm RP przyjął ustawę o Narodowym Dniu Zwycięstwa obchodzonym 8 maja, jednocześnie znosząc Narodowe Święto Zwycięstwa i Wolności obchodzone 9 maja.

9 maja był szczególnie obchodzony w ZSRS. W latach 90. święto to straciło na znaczeniu. Po dojściu do władzy Władimira Putina Dzień Zwycięstwa stał się najważniejszym świętem państwowym i obchodzony jest hucznie w całym kraju.

8 maja obchodzony jest w: Polsce, Czechach, Francji, Słowacji i w Wielkiej Brytanii.

9 maja to święto w: Armenii, Azerbejdżanie, Białorusi, Gruzji, Kazachstanie, Kirgistanie, Mołdawii, Rosji, Tadżykistanie, Turkmenistanie, Uzbekistanie, Izraelu i na Ukrainie. W przypadku tego ostatniego państwa dzień obchodów zwycięstwa nad Niemcami może się niedługo zmienić.

8 maja 2023 roku Wołodymyr Zełenski poinformował, że wniósł do krajowego parlamentu – Rady Najwyższej – projekt ustawy, w którym zaproponował ustanowienie 8 maja Dniem Pamięci Zwycięstwa nad nazistowskimi Niemcami w II wojnie światowej. Prezydent przekazał także, że podpisał dekret, zgodnie z którym 9 maja będzie obchodzony na Ukrainie jako Dzień Europy.

Czytaj też:
Konferencja w Teheranie. Stalin wygrał wszystko, a Roosevelt był nim zachwyconyCzytaj też:
Jak "wielka trójka" urządziła świat po II wojnie. Konferencja w PoczdamieCzytaj też:
Mak jako symbol I wojny światowej. Co oznacza, skąd się wziął?