– W kwietniu 2025 r. odnalezione zostały dwie metalowe tarcze, które zdobiły kiedyś okratowanie pomnika. W toku prac okazało się, że jeden z elementów krzyża Orderu Wojennego Virtuti Militari jest oryginałem, który zdobił to miejsce już w dniu odsłonięcia, 2 listopada 1925 r. Druga tarcza to z kolei dzieło powojenne. Oba obiekty, które trafiły do zbiorów Muzeum Historii Polski, można przez dwa tygodnie, w tym również podczas Narodowego Święta Niepodległości, zobaczyć w przeszklonym pawilonie na pl. marsz. J. Piłsudskiego. – czytamy na stronie internetowej Pałacu Saskiego.
Zabytkowe tarcze
Znalezione tarcze można w najbliższym czasie oglądać nieopodal Grobu Nieznanego Żołnierza na Placu Piłsudskiego. To wyjątkowa okazja, aby zobaczyć, jak wyglądał Grób przed drugą wojną światową, zanim Niemcy doszczętnie zniszczyli Pałac Saski, wysadzając go w powietrze.
Tarcze z Grobu Nieznanego Żołnierza zostały odkryte przypadkiem, kiedy osoba prywatna wystawiła je na aukcji w jednym z domów aukcyjnych.
„Analiza ekspertów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wykazała [...], że tarcza z tekstem „HONOR I OJCZYZNA | 1792” – czyli rewers – jest oryginałem, który zdobił to miejsce od 1925 r. Istotną wskazówką stały się widoczne na odwrocie ślady po kulach, zgodne z powojenną dokumentacją zniszczeń. Awers z wizerunkiem orła, jak wykazała analiza, to już faktycznie dzieło powojenne.
Obie tarcze zdemontowano ok. 1964 r. podczas renowacji pomnika. Wtedy też obiekty trafiły do prywatnych zbiorów. Sześć dekad później rozpoznali je eksperci Sopockiego Domu Aukcyjnego. Dzięki staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego obie tarcze zostały podarowane przez Sopocki Dom Aukcyjny do zbiorów Muzeum Historii Polski”. – czytamy na stronie Pałacu Saskiego.
Na Placu Piłsudskiego można oglądać obecnie także wystawę plenerową pt. „Wspólne miejsce, wspólna pamięć. 100 lat Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie”, która dostępna jest dla zwiedzających przez całą dobę.
Grób Nieznanego Żołnierza – budowa
W Polsce idea budowy Grobu Nieznanego Żołnierza pojawiła się w 1921 roku. Powołano wówczas społeczny Komitet Uczczenia Poległych w latach 1914–1921.
4 kwietnia 1925 roku w siedzibie Ministerstwa Spraw Wojskowych odbyło się losowanie jednego spośród wybranych pól bitewnych. Selekcji dokonało Biuro Historyczne Ministerstwa Spraw Wojskowych, kierowane przez generałą Mariana Kukiela. Kartkę z nazwą bitwy wylosował najmłodszy obecny na sali kawaler orderu Virtuti Militari, ogniomistrz Józef Buczkowski. Wybranym polem bitwy okazała się bitwa o Lwów, która trwała od listopada 1918 do maja 1919 roku.
Bezimienny żołnierz miał zostać ekshumowany z Cmentarza Orląt Lwowskich. 29 października 1925 roku rozkopano trzy mogiły, na których znajdowały się tabliczki z napisem „Tu leży Nieznany Obrońca Lwowa”. W grobach odkryto szczątki kaprala, sierżanta i osoby bez żadnych stopni wojskowych, mającej jedynie maciejówkę z orzełkiem.
Wyboru dokonała pani Jadwiga Zarugiewiczowa, matka żołnierza, który zginął pod Zadwórzem (17 sierpnia 1920). Zdecydowała ona, że Nieznanym Żołnierzem przeniesionym do Warszawy będzie żołnierz w maciejówce. Czapka ta oznaczała, że był to ochotnik. Jak wykazały badania miał on postrzeloną nogę oraz głowę, a także zaledwie 14 lat.
Trzonem Grobu Nieznanego Żołnierza były trzy środkowe arkady kolumnady Pałacu Saskiego, gdzie wykopano głęboki na 1,5 metra grobowiec. Wnętrze grobowca zostało wyłożone stalowym pancerzem zamykanym stalową płytą z napisem: „Dnia 2 XI 1925 roku zostały złożone w tem miejscu zwłoki nieznanego żołnierza polskiego przeniesione z wybranego losem pobojowiska lwowskiego”. Na trumnie znajdował się napis: „Trumna ta zawiera zwłoki Nieznanego Żołnierza polskiego wzięte z mogiły lwowskiej dnia 29 X 1925 roku”. Na wierzchu ułożono zaś płytę nagrobną z napisem „TU LEŻY ŻOŁNIERZ POLSKI POLEGŁY ZA OJCZYZNĘ”.
Wejścia do Grobu Nieznanego Żołnierza od strony parku Saskiego przysłonięto ozdobnymi kratami, a arkady były przyozdobione freskami. Na ścianach zawieszono również cztery tablice, gdzie wyryto nazwy pól bitewnych, na których walczyli Polacy.
Niecałe trzy miesiące po upadku Powstania Warszawskiego, pod koniec grudnia 1944 roku, wojska niemieckie wysadziły Pałac Saski. Cudem ocalał jedynie niewielki fragment kolumnady – miejsce spoczynku Nieznanego Żołnierza. Dla Polaków było to bardzo symboliczne.
Tuż po zakończeniu drugiej wojny światowej podjęto decyzję o odbudowie Grobu Nieznanego Żołnierza. Ostatecznie zdecydowano o pozostawieniu go w niemal takim samym stanie, w jakim znajdował się w 1945 roku – był to zaledwie niewielki fragment kolumnady po nieistniejącym już Pałacu Saskim. Całość została zabezpieczona i odnowiona. Uroczystość odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza odbyła się 8 maja 1946 roku.
W 1989 roku złożono w Grobie Nieznanego Żołnierza ziemię z mogił katyńskich, a 3 maja 1991 roku odsłonięto 14 kolejnych tablic, na których wyryto miejsca bitew z lat 972–1683, 1768–1921 i 1939–1945. 15 sierpnia 2016 roku prezydent Andrzej Duda odsłonił pierwszą tablicę poświęconą Żołnierzom Wyklętym. Łącznie w arkadach Grobu Nieznanego Żołnierza znajdują się 22 tablice.
Czytaj też:
Jedynie czyn ma znaczenieCzytaj też:
Mit niemieckiej denazyfikacjiCzytaj też:
Marian Rejewski. Człowiek, który złamał Enigmę