Na konferencji w Jałcie, która odbyła się w dniach 4-11 lutego 1945 roku, w której brali udział przywódcy Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Związku Sowieckiego ustalono, że po zakończeniu wojny terytorium Niemiec zostanie podzielone na cztery strefy okupacyjne (amerykańską, brytyjską, francuską i sowiecką). Podobnie na cztery strefy (sektory) został podzielony Berlin.
Jak się szybko okazało, stolica Niemiec stała się areną rywalizacji pomiędzy Amerykanami i Sowietami, czego efektem był kryzys berliński i blokada Berlina przez ZSRS. W maju 1949 roku połączono trzy zachodnie strefy okupacyjne, a twór ten otrzymał nazwę Trizonia. 7 września 1949 roku obszar ten przekształcono w nowe państwo pod nazwą Republika Federalna Niemiec (RFN).
Budowa Muru Berlińskiego
Miesiąc później, 7 października Sowieci ze swojej strefy utworzyli Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD). Związek Sowiecki już w 1946 roku zaczął budować pewne zabezpieczenia na granicy z zachodnimi strefami. Dla tzw. małego ruchu granicznego obowiązywały specjalne wizy, powołano policję graniczną, rozstawiano blokady i druty kolczaste.
Odkąd utworzono NRD coraz więcej jego mieszkańców pragnęło wyjechać do Niemiec Zachodnich. W latach 1949-1961 NRD opuściło aż 2,7 miliona osób. Dla władz komunistycznych odpływ ludzi zaczął stanowić coraz większy problem nie tylko gospodarczy, ale także propagandowy, gdyż świat obserwował, jak z państwa mieniącego się „demokracją ludową” ludzie uciekają na Zachód.
Na granicy zaczęto więc stawiać płoty, których pilnowali strażnicy. Przed granicą ustanowiono ponadto 500-metrowy pas ochronny, zaś w odległości pięciu kilometrów od granicy mogli znajdować się niemal wyłącznie mieszkańcy tego obszaru. Największy problem stanowił jednak sam Berlin, gdzie granicę pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią bardzo trudno było kontrolować.
Plan budowy Muru Berlińskiego był trzymany w ścisłej tajemnicy przez władze NRD. 12 sierpnia 1961 roku, w porozumienia z Moskwą, NRD decyzją ówczesnego pierwszego sekretarza Waltera Ulbrichta zajęło zbrojnie granicę z Berlinem Zachodnim, po czym przystąpiono do budowy muru. W nocy wojska zablokowały ulice i tory kolejowe biegnące do Berlina Zachodniego, wszystkie połączenia zostały przerwane.
Państwa zachodnie zareagowały z opóźnieniem. Wydaje się, że budowa Muru Berlińskiego i szybkość z jaką NRD zablokowało wszystkie połączenia, zaskoczyła nie tylko Stany Zjednoczone czy Wielką Brytanię, ale nawet władze RFN na czele z Konradem Adenauerem. Najwięcej protestowali berlińczycy zachodni, których osobiście popierał burmistrz Berlina, Willy Brandt (był na wszystkich manifestacjach), ale ich głosy były ignorowane.
Formalne protesty wobec budowy Muru Berlińskiego dotarły do Moskwy dopiero 16 sierpnia. Prezydent USA John F. Kennedy zareagował dość ostro, wysyłając od razu do Berlina Zachodniego dodatkowe siły zbrojne w liczbie 1,5 tysiąca żołnierzy. 27 sierpnia naprzeciwko siebie stanęło po dziesięć amerykańskich i sowieckich czołgów. Kolejnego dnia obie grupy odwołano, lecz incydent ten wywołał na świecie duże zaniepokojenie.
Mur Berliński budowano od sierpnia 1961 roku. Ostatnie prace „wykończeniowe” i wyburzanie budynków w okolicy Muru trwały jeszcze w połowie lat 80. Cała konstrukcja była potężna i faktycznie robiła duże, w negatywnym tego słowa znaczeniu, wrażenie. Mur Berliński miał łącznie niemal 160 kilometrów długości oraz od 3,4 do 4,2 metra wysokości. W NRD zwany był propagandowo „antyfaszystowskim wałem ochronnym” (niem. antifaschistischer Schutzwall). Znajdowało się na nim 186 wież obserwacyjnych, 31 punktów dowodzenia, 259 stanowisk strzeżonych przez psy i 20 bunkrów.
Od 1 czerwca 1962 roku wydano zakaz przyjazdu Niemców z Berlina Zachodniego do NRD. Przez lata pomiędzy NRD i NATO trwały spory. Pewna odwilż we wzajemnych relacjach nastąpiła w latach 70., kiedy władze NRD zaczęły zezwalać części obywateli Niemiec Wschodnich na odwiedzenie krewnych w Berlinie Zachodnim.
Wyrwa w murze
W czasie całego okresu istnienia Muru Berlińskiego zorganizowano ponad pięć tysięcy udanych ucieczek do Berlina Zachodniego. Wielu osobom nie udało się przedostać przez Mur, niektórzy zostali zastrzeleni lub ranieni próbując to zrobić. Dokładna liczba ofiar nie jest znana, a historycy podają rozbieżne dane wskazując na od 80 do 190 osób.
Upadek Muru Berlińskiego nastąpił w nocy z 8 na 10 listopada 1989 roku, po ponad 28 latach istnienia. Wydarzenie to zostało poprzedzone długimi rozmowami pomiędzy władzami obydwu „Berlinów”. Przyczyniły się do tego również demonstracje, jakie miały miejsce jesienią 1989 roku w Berlinie Wschodnim, a także przemiany, jakie w 1989 roku zachodziły w całym bloku wschodnim.
9 listopada wieczorem w zachodnioniemieckich radiach podano wiadomość (która oficjalnie miała być ogłoszona dopiero na następny dzień), że Mur Berliński został otwarty. Kiedy dowiedziano się o tym po wschodniej stronie, w stronę Muru ruszyły tłumy mieszkańców z żądaniem otwarcia granicy. Wojsko nie miało potwierdzenia z centrali mówiącego o otwarciu Muru Berlińskiego, ale tłum gromadzący się wokół przejść granicznych był coraz większy. Zdecydowano więc o otwarciu dróg, sprawdzając jedynie paszporty.
Tysiące ludzi zaczęło przechodzić do Berlina Zachodniego. Wszystkie piwiarnie w pobliżu Muru Berlińskiego były wypełnione. Po raz pierwszy od lat berlińczycy mogli wspólnie świętować.
Czytaj też:
Kryzys sueski. Samowola Egiptu czy nieuchronny konflikt?Czytaj też:
"To uczciwy człowiek". Co Harry Truman pomyślał o StalinieCzytaj też:
Program Sojuz-Apollo. Wrogowie podali sobie rękę w kosmosie