W lipcu ubiegłego roku naukowcy dostrzegli na niebie niezwykły rozbłysk gamma o bezprecedensowo długim czasie trwania. Do dziś nie wiadomo, co to jest. Teorie się mnożą, jednak niewykluczone, że jesteśmy świadkami czegoś, czego nigdy wcześniej nie zaobserwowano i czego nie umiemy jeszcze opisać. Najogólniej mówiąc obserwujemy właśnie niezwykłe zderzenie, połączenie, a może „taniec” czarnej dziury i gwiazdy. Zjawisko otrzymało roboczą nazwę GRB 250702B.
Zagadkowy rozbłysk
Rozbłyski gamma są najjaśniejszymi i najbardziej energetycznymi zjawiskami w kosmosie. Natura zaobserwowanego rozbłysku, o którym tu mowa jest jednak zupełnie inna, niż wszystkie dotąd znane. Długie rozbłyski gamma są zazwyczaj agonią masywnej gwiazdy w jej ostatecznym zapadnięciu się w czarną dziurę. To błysk wysokoenergetycznego promieniowania, który rzadko trwa dłużej niż minutę. W tym przypadku błysk trwał prawie siedem godzin, wykazując ponadto aktywność rentgenowską na dzień przed wykryciem.
Teleskopy na całym świecie zostały zaalarmowane o nietypowym zdarzeniu 2 lipca 2024 roku. Odkrycia dokonał jako pierwszy Teleskop Promieniowania Gamma Fermiego NASA, jednak siła zjawiska była tak wielka, że żadne pojedyncze urządzenie nie było w stanie uchwycić w pełni jego istoty. W stronę GRB 250702B skierowane kolejne narzędzia z całego świata, które zarejestrowały promieniowanie gamma i rentgenowskie, światło podczerwone i fale radiowe. Obserwacje prowadziły wspólnie m.in. chińska sonda Einstein Probe i Very Large Array amerykańskiej Narodowej Fundacji Nauki.
5 października Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba należący do NASA umożliwił astronomom uzyskanie najwyraźniejszego obrazu galaktyki, w której doszło do potężnej eksplozji GRB 250702. Galaktyka ta znajduje się tak daleko od Ziemi, że światło potrzebuje 8 miliardów lat, aby dotrzeć do naszej planety. Galaktyka ta została zaobserwowana w gęstym polu gwiazd Drogi Mlecznej. Rozbłysk zaobserwowano w pobliżu górnej krawędzi galaktyki, co eliminuje możliwość powstania rozbłysku w pobliżu supermasywnej czarnej dziury znajdującej się w jądrze galaktyki. Do zdarzenia, które obserwowaliśmy doszło zatem kilka miliardów lat wcześniej, zanim powstała Ziemia.
Po eksplozji astronomowie prowadzili dalsze obserwacje kamerą bliskiej podczerwieni teleskopu Webba, aby zbadać otoczenie zjawiska. Zauważano pojedynczą, dużą galaktykę z „przecinającym” ją pasem pyłu, wciąż jednak nie wiadomo, co było przyczyną tak długo trwającego rozbłysku. Obserwacje wykluczają teorię o połączeniu się galaktyk i raczej na pewno eliminują tezę mówiącą o rozerwaniu pływowym gwiazdy przez czarną dziurę. Kolejne hipotezy mówią o interakcji niewielkiej czarnej dziury, która „powoli”, sukcesywnie niszczyłaby gwiazdę czy też o czarnej dziurze, która połączyłaby się z odsłoniętym jądrem olbrzymiej gwiazdy, składającym się głównie z helu.
Zjawiska pod nazwą GRB 250702B wciąż każe stawiać więcej pytań, niż daje odpowiedzi. Wszechświat, jak podkreślają sami naukowcy, kolejny raz pokazał, że skrywa wielkie tajemnice i udowodnił, jak mało cały czas o nim wiemy.
Więcej o zjawisku:
- J. Carney, I. Andreoni, et al., Optical/Infrared Observations of the Extraordinary GRB 250702B: A Highly Obscured Afterglow in a Massive Galaxy Consistent with Multiple Possible Progenitors;
- A.J. Levan, A. Martin-Carrillo, et al., The Day-long, Repeating GRB 250702B: A Unique Extragalactic Transient.
Czytaj też:
Nieznany obiekt w Pasie Kuipera. Co znaleźli astronomowie?Czytaj też:
Czy w tym roku zobaczymy "gwiazdę betlejemską"? Co nią będzie?Czytaj też:
"Elektrownia atomowa w budowie w likwidacji"