Wydaje się, że odpowiedź na to pytanie jest dość prosta. Gdyby Barbara Radziwiłłówna urodziła Zygmuntowi Augustowi potomka – zwłaszcza męskiego następcę tronu – to z pewnością jej pozycja na Wawelu uległaby znaczącej poprawie. Tak się jednak nie stało. Barbara zmarła przedwcześnie nie dożywszy nawet 30 lat. Kto wie, jak potoczyłyby się losy Rzeczpospolitej, gdyby Zygmunt doczekał się dziedzica…

Barbara z Radziwiłłów

Barbara Radziwiłłówna urodziła się z całą pewnością 6 grudnia. Rak narodzin pozostaje jednak kwestią niepewną. Miało to miejsce pomiędzy 1520 a 1523 rokiem. Była córką kasztelana wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego Jerzego Radziwiłła oraz Barbary z Kołów. Jej bratem był Mikołaj Rudy. Barbara była potomkiem najbardziej znamienitego rodu na Litwie. Małżeństwo z nią gwarantowało duże wpływy.

18 maja 1537 roku wyszła za mąż za wojewodę nowogródzkiego i trockiego Stanisława Gasztołda. Małżeństwo nie trwało długo i podobno nie było udane, gdyż mąż zdecydowanie bardziej wolał politykę i żoną się nie interesował.

Po czterech latach małżeństwa Gasztołd zmarł. Majątek po Gasztołdzie, który nie pozostawił potomka, zgodnie z obowiązującym prawem, „przepadał” na rzecz wielkiego księcia litewskiego. Barbara Radziwiłłówna trafiła zaś pod opiekę swego brata, który od tej pory mógł wybrać dla niej męża.

Zygmunt August

Zygmunt August w roku 1543 roku poślubił Elżbietę Habsburżankę. Małżeństwo to nie było aprobowane przez królową-matkę Bonę Sforzę, która była w ogóle przeciwna jakiemukolwiek zbliżeniu z Habsburgami.

Pomimo sprzeciwów Bony Elżbieta przybyła na Wawel, gdzie została koronowana na królową. Była dobrze traktowana przez teścia, króla Zygmunta Starego. Bona czyniła wszystko, aby jej pobyt uczynić jak najbardziej przykrym. Sam król Zygmunt August był zaś żoną rozczarowany. Odstręczała go, choć uchodziła za ładną i miłą kobietę. Być może Elżbieta była po prostu zbyt nieśmiała dla pełnego temperamentu Augusta. Pomiędzy małżonkami na pewno nie działo się dobrze, gdyż jeszcze tego samego roku, tj. w 1543, Zygmunt August wyjechał na Litwę.

Na Litwie miał nadzorować sprawy spadkowe po zmarłym Stanisławie Gasztołdzie. Wtedy też poznał Barbarę Radziwiłłównę. Oboje szybko zostali kochankami.

Barbara i Zygmunt

Zygmunt August uchodził za mężczyznę mającego słabość do kobiet. Od młodych lat posiadał podobno liczne kochanki. To jednak, choć wzbudzało może niekiedy zgorszenie, na pewno nie wywoływało skandalu. Inaczej było w przypadku Barbary Radziwiłłówny, która słynęła ze „złego prowadzenia się”, co – jak mówili ludzie jej współcześni – miało być przypadłością rodzinną. Dobrej opinii nie miała także matka Barbary oraz jej siostra. Ile prawdy było w plotkach o rzekomych romansach wszystkich kobiet – nie wiadomo. Wydaje się jednak, że w opowieściach tych może być ziarno prawdy, choć szczegółów oczywiście nie znamy, a pozostawione relacje są zdecydowanie wyolbrzymione.

W roku 1543 Zygmunt i Barbara poznali się i najpewniej zakochali w sobie od pierwszego wejrzenia. Zygmunt, de facto, przeniósł się na Litwę, Kraków odwiedzał z rzadka, a żonę Elżbietę zupełnie zaniedbywał. W 1547 roku Habsburżanka po długiej chorobie (chorowała na epilepsję) zmarła.

W tym samym roku Zygmunt August zawarł potajemnie ślub z Barbarą Radziwiłłówną, przymuszony w pewien sposób przez brata Barbary, który oznajmił, że jego siostra spodziewa się dziecka.

Kiedy wieści dotarły do Krakowa wywołały skandal. Bona i Zygmunt Stary byli wstrząśnięci, a szlachta oburzona. Nie chodziło tutaj oczywiście o plotki o rzekomej rozpuście, jakiej oddawała się Barbara (a przynajmniej w niewielkim stopniu o to), lecz o jej pochodzenie. Choć przynależała do szlachetnego i potężnego rodu, była zaledwie poddaną króla Zygmunta Augusta. Takie małżeństwo było niedopuszczalnym mezaliansem i godziło w zasadę równości wszystkich szlachciców. Niektórzy żądali unieważnienia związku.

Jakimś cudem Zygmuntowi Augustowi udało się przekonać wszystkich do zaakceptowania Barbary Radziwiłłówny jako swojej żony, a nawet do jej koronacji na królową Polski. Uroczystość odbyła się 7 grudnia 1550 roku.

Barbara nie miała jednak na Wawelu łatwego życia. Jej związek z Zygmuntem doprowadził do ostrego konfliktu pomiędzy Augustem a Boną, która wraz z córkami opuściła Wawel. Barbarze wytykano „za niskie” pochodzenie czy niemoralne prowadzenie się przed laty. Jej małżeństwo z Zygmuntem Augustem należało z pewnością do udanych, choć para nie doczekała się dziecka (Barbara dwukrotnie poroniła).

Ukochana żona Zygmunta Augusta zmarła młodo, 8 maja 1551 roku. Przyczyną jej śmierci był rak szyjki macicy (według niektórych kiła). Została pochowana 24 czerwca 1551 w katedrze wileńskiej.

Czytaj też:
Wesele w Landshut. Nieszczęśliwa polska królewna i Niemiec, który ją porzuciłCzytaj też:
Anna Jagiellonka. Zapomniany król PolskiCzytaj też:
Bona Sforza. Czarna legenda kontra rzeczywistość