Ludwika Maria Gonzaga była żoną dwóch polskich królów: Władysława IV Wazy i Jana Kazimierza. Kim była Ludwika i jaki był jej wpływ na polską politykę?

Droga do Polski

Ludwika Maria Gonzaga urodziła się 18 sierpnia 1611 roku w Nevers. Jej ojcem był Karol Gonzaga, diuk de Nevers, a matką Katarzyna de Guise, księżna Maine. W jej żyłach płynęła krew królów Francji z dynastii Burbonów, a także ostatnich cesarzy bizantyńskich z dynastii Paleologów. Matką chrzestną Ludwiki Marii była Maria Medycejska, matka króla Francji Ludwika XIII.

Matka Ludwiki Gonzagi zmarła wcześnie, kiedy dziewczynka miała 8 lat. Ludwika i jej siostry trafiły pod opiekę ciotki. Przyszła królowa otrzymała dobre wykształcenie, uczyła się kilku języków obcych. W wieku kilkunastu lat Ludwika Maria została obiecana jako małżonka dla księcia Gastona Orleańskiego, ale na ich ślub nie wyraził zgody król Francji (we Francji to władca decydował o małżeństwach swoich poddanych ze znamienitych rodów).

Kiedy do ślubu nie doszło, Ludwika Gonzaga została z rozkazu króla umieszczona w klasztorze, który na kolejne trzy lata stał się, de facto, jej więzieniem. W tym czasie ojciec Ludwiki walczył o przejęcie władzy nad ziemiami należnymi Gonzagom i popadł w długi.

Ostatecznie Ludwika otrzymała zgodę na powrót do Nevers, gdzie utrzymywała własny skromny dwór. Po śmierci swojego ojca, to Ludwika Gonzaga przejęła tytuł księżnej de Nevers stając się jednym z książąt krwi.

Ludwika i polscy Wazowie

W 1634 roku Ludwika Maria Gonzaga była jedną z kandydatek na żonę dla króla Polski Władysława IV Wazy. Wówczas do ślubu jednak nie doszło, gdyż polskie możnowładztwo i sam król wybrało ostatecznie Cecylię Renatę z dynastii Habsburgów.

Kilka lat później, w 1640 roku, kiedy we Francji przebywał akurat królewicz Jan Kazimierz Waza, brat panującego Władysława, poznał on w Paryżu Ludwikę Marię. Podobno oboje przypadli sobie do gustu, a może nawet mieli romans. Pojawiały się wówczas plany, aby ich ze sobą związać, ale ślub jednak się nie odbył. Jan Kazimierz powrócił do Polski, a Ludwika wciąż pozostawała niezamężna.

Dwa lata później zmarła Cecylia Renata. Kandydatura Ludwiki Marii Gonzagi znów więc powróciła. Za jej ślubem z polskim królem optował gorąco Jules Mazarini, pierwszy minister Francji i następca kardynała Richelieu. Samej Ludwice Władysław IV podobno się nie spodobał. Księżniczka była jednak zachwycona faktem, że spełni się jej marzenie o królewskiej koronie.

Ślub per procura miał miejsce 5 listopada 1645 roku (króla zastąpił wojewoda poznański Krzysztof Opaliński). Druga uroczystość odbyła się, gdy Ludwika przybyła do Polski – 10 marca 1646 roku. Ludwika Maria Gonzaga została koronowana na królową Polski 15 lipca tego samego roku.

Małżeństwo z Władysławem nie było szczęśliwe. Król w tamtym czasie coraz częściej chorował chorował, a bardziej niż żoną interesował się kochanką, Jadwigą Łuszkowską. Ludwika była mu jednak potrzebna ze względu na swoje koligacje, pochodzenie oraz duży posag.

Królowa w polityce

Gonzaga od początku starała się zdobyć jak największy wpływ na rządy w kraju. Wielu dworzanom nie podobało się jednak, że królewska małżonka wtrąca się do polityki.

W 1648 roku, zaledwie trzy lata po ślubie, zmarł król Władysław IV. Jego następcą został Jan Kazimierz. Objęcie przez niego tronu nie było jednak – w dobie wolnej elekcji – wcale takie pewne. Za kandydaturą Jana Kazimierza opowiadała się Ludwika Maria, która przy pomocy swojego stronnictwa przekonała szlachtę, aby wybrała brata zmarłego króla.

30 maja 1649 roku Ludwika Maria Gonzaga i Jan Kazimierz pobrali się. Królowa wówczas jeszcze bardziej zaangażowała się politycznie. Wspierała męża w czasie wojny ze Szwecją, a nawet, według niektórych przekazów, samodzielnie dowodziła podczas niektórych potyczek z wojskami szwedzkimi.

Ludwika Maria miała ambitne plany polityczne, które jednak nie przystawały do polskich realiów, gdzie władza królewska była dość słaba. Gonzaga dała się poznać jako zdecydowana przeciwniczka Habsburgów i zwolenniczka wzmocnienia sojuszu z Francją. Opowiadała się za reformą ustrojową w Polsce i wzmocnieniem władzy królewskiej, m.in. poprzez możliwość koronacji vivente rege (koronacji kolejnego monarchy za życia obecnego władcy).

Królowa zajmowała się jednak nie tylko polityką. Dbała o rozwój miast, sprowadziła do Polski kilka zakonów, fundowała kościoły, prowadziła salon literacki.

Ludwika Maria Gonzaga zmarła 10 maja 1667 roku w Warszawie. Została pochowana na Wawelu w Krakowie. Ludwika Maria nie doczekała się potomstwa. Jej śmierć bardzo zasmuciła Jana Kazimierza i była jedną z przyczyn, dla których w kolejnym roku abdykował.

Czytaj też:
Bitwa pod Warszawą. Choć Szwecja wygrała, to Polska zyskała więcejCzytaj też:
Jan Olbracht. Niewykorzystany potencjał polskiego władcyCzytaj też:
Jan Kazimierz Waza. Władca nieszczęśliwy czy nieudolny?