Katarzyna II była, według historyka Juliana Ursyna Niemcewicza „rozwiązła i bezwstydna”. Adam Mickiewicz natomiast określił ją „najwszeteczniejszą z kobiet”, zaś Stanisław Tarnowski napisał: „była wcieleniem bezbożności zupełnej, jaką wyrobiła w rzeczach publicznych racja stanu, ogłoszona najwyższą zasadą i prawem, (…) miała sumienie spokojne, bo go nie miała wcale”.
Droga do władzy
Przyszła caryca, Katarzyna II urodziła się 2 maja 1729 roku w Szczecinie jako Zofia Fryderyka Augusta von Anhalt-Zerbst. Jej rodzicami byli Christian August von Anhalt-Zerbst z dynastii askańskiej i Joanna Elżbieta z dynastii holsztyńskiej.
Kwestia zamążpójścia Zofii była tematem niezwykle istotnym. Zależała od tego przyszłość, rzecz jasna, jej przyszłość, ale także pozycja jej rodziny na salonach Europy. Matka Zofii rozsyłała portrety córki w różne miejsca i nawiązywała przyjaźnie mając nadzieję, że ktoś z „wielkich” zainteresuje się młodą arystokratką. Miała szczęście – uwagę na Zofię zwróciła sama cesarzowa Elżbieta Romanowa, która szukała żony dla następcy tronu w Rosji.
Sprawa dziedziczenia tronu w Rosji była od lat nieco skomplikowana. Elżbieta Romanowa była córką Piotra Wielkiego, lecz władzę w Rosji przejęła dopiero po śmierci wszystkich potomków Piotra II (który był wnukiem Piotra I).
Elżbieta, która nie miała dzieci, swoim następcą uczyniła syna swojej siostry Anny. Piotr, książę Holsztynu, był chorowitym i słabym dzieckiem, który nie wyrażał większego zainteresowania nauką. Do końca życia nie nauczył się dobrze rosyjskiego. Był to jednak najbliższy krewny cesarzowej Rosji. Jego właśnie żoną miała zostać Zofia Fryderyka Augusta.
Nieudane małżeństwo
Piotr zrobił na przyszłej Katarzynie II bardzo złe wrażenie, gdyż był podobno zwyczajnie brzydki. Katarzyna miała zdecydowanie inny temperament i zachowanie Piotra od początku ją drażniło. Jego twarz pełna blizn po ospie oraz łysina, odstręczały ją. Swoje obrzydzenie umiejętnie maskowała.
Ślub odbył się w sierpniu 1745 roku. Para doczekała się jednego syna, Pawła, choć historycy mają wątpliwości czy było to na pewno dziecko Piotra. Katarzyna słynęła bowiem z posiadania licznych kochanków i nawet nie za bardzo się z romansami kryła. Mąż musiał wiedzieć, że żona go zdradza, jednak chyba niezbyt się tym przejmował. Piotr nie wykazywał większego zainteresowania alkową, co Katarzynę irytowało.
W 1755 roku Katarzyna poznała młodego polskiego arystokratę, Stanisława Poniatowskiego, który bardzo się jej spodobał. Już wkrótce nawiązali romans, którego owocem – nieoficjalnie – było dziecko, Anna Piotrowna.
Spisek
Piotr III nie miał zadatków na wielkiego wodza, jednak był niezłym administratorem. Zależało mu na rodzinnym Holsztynie, chciał odzyskać Szlezwig. Wielka europejska polityka go nie interesowała, lecz starał się prowadzić uregulowany tryb życia, codziennie zajmował się bieżącymi sprawami, słuchał meldunków i brał udział w naradach.
Pomimo to zdecydowanie bardziej lubiana była jego żona, Katarzyna. Od początku ostentacyjnie chwaliła kulturę rosyjską, okazywała przywiązanie do Cerkwi. Piotr nie potrafił porzucić swoich niemieckich przyjaciół i doradców, nieustannie interesował się sprawami Holsztynu, co irytowało wielu dworzan i rosyjskich arystokratów.
Carem Rosji Piotr został 5 stycznia 1762 roku. Dzisiaj powiedzielibyśmy, że od początku, zastosowano wobec niego, czarny pijar – Piotr miał robić wszystko źle, na niczym się nie znać i przynosić wstyd Rosji. Stopniowo odwracali się od niego wszyscy. Jego żona, z inspiracji której (prawdopodobnie) głoszono tę propagandę, odcięła się od męża. Piotr nie miał na dworze żadnego oparcia.
Po kilku latach nieustannej krytyki Piotra, 9 lipca 1762 roku, Katarzyna ogłosiła, że przejmuje władzę jako Katarzyna II. Ponoć samodzielnie zredagowała treść zrzeczenia się przez Piotra tronu. Jej małżonek został sam. Bojąc się o własne życie, podpisał dokument bez żadnego sprzeciwu. Osadzono go w areszcie domowym w pałacu w Ropszy niedaleko Petersburga. Już po kilku dniach, 17 lipca, Piotr III został zamordowany, najpewniej z rozkazu, a przynajmniej za wiedzą Katarzyny. Oficjalnie podano, że przyczyną śmierci była kolka hemoroidalna.
Katarzyna II zasłynęła jako pomysłodawczyni licznych reform, rządziła Rosją przez długie lata. Zmarła dopiero w 1796 roku.
W naszym kraju Katarzyna II znana jest przede wszystkim ze znacznego poszerzenia rosyjskich wpływów w Polsce oraz ze współudziału w rozbiorach, w wyniku których Rzeczpospolita zniknęła z map Europy. Na „swoim koncie” ma nie tylko śmierć męża, lecz również syna, Pawła I, którego nie lubiła, gdyż za bardzo przypominał jej męża. Swoim następcą uczyniła ukochanego wnuka, Aleksandra I.
Czytaj też:
Totalna katastrofa Szwecji. Ta bitwa uczyniła z Rosji imperiumCzytaj też:
To ona uczyniła Książ takim, jaki znamy. Umierała samotnieCzytaj też:
Życie na granicy mitu. Kim był prawdziwy Lawrence z Arabii?