Rewolucja lutowa była konsekwencją pogarszającej się sytuacji w carskiej Rosji. Była to jedna z dwóch rewolucji, które wybuchły w Rosji w roku 1917. W czasie rewolucji lutowej obalono carat. W czasie rewolucji październikowej władzę przejęli bolszewicy na czele z Włodzimierzem Leninem. Rodzinę carską niedługo później zamordowano, a w całym kraju zapanował terror.
Kryzys w Rosji
Właściwie od chwili objęcia tronu, Mikołaj II musiał borykać się z rosnącym kryzysem. Tworzące się na terenie Rosji organizacje polityczne domagały się radykalnych zmian w kraju. Kryzys w Rosji pogłębił się po przegranej wojnie z Japonią (1904-1905). W wielu miastach Rosji dochodziło do demonstracji (Rewolucja 1905 roku), które trwały wiele miesięcy. W tym czasie car zgodził się na przywrócenie obrad Dumy, ale to nie uspokoiło coraz bardziej radykalnych nastrojów.
Udział Rosji w I wojnie światowej był początkowo witany z wielkim entuzjazmem. Na przykład, na fali manifestacji prowojennych i zarazem antyniemieckich zmieniono nazwę stolicy z Petersburg na Piotrogród. Nastroje zaczęły się zmieniać wraz z pogarszającą się sytuacją w samej Rosji – w sklepach brakowało jedzenia, a straty wojenne były ogromne. Tylko w bitwie pod Tannenbergiem zginęło 300 tysięcy Rosjan, a dowódca Aleksander Samsonow popełnił samobójstwo.
W obliczu porażek armii rosyjskiej na froncie car Mikołaj II zdymisjonował swoich generałów i osobiście objął dowództwo nad wojskiem. Wówczas straty rosyjskie stały się jeszcze większe.
Jednocześnie sytuacja w samym Piotrogrodzie coraz bardziej wymykała się spod kontroli. Nieobecność cara spowodowała, że na rządy w kraju coraz większy wpływ miał Rasputin – mnich i samozwańczy uzdrowiciel, który miał pomagać w leczeniu następcy tronu, carewicza Aleksego. Przeciwko rządom Rasputina oraz przeciwko nieobecnemu w Piotrogrodzie carowi utworzyła się opozycja związana z partiami oktiabrystów i kadetów, zdobywająca coraz większe poparcie wśród różnych grup społecznych. W nocy 29 na 30 grudnia 1916 roku spiskowcy, wśród których był m.in. książę Dymitr Pawłowicz i Feliks Jusupow zabili Rasputina. Administracja w kraju zupełnie się załamała. Car nie potrafił poradzić sobie z rządzeniem państwem, ani armią.
Rewolucja lutowa
Na początku 1917 roku zaczęło brakować jedzenia, głównie chleba, co było spowodowane trudnymi warunkami pogodowymi – duże opady śniegu uniemożliwiały dostawy do miasta. Pogarszające się nastroje wśród ludności Piotrogrodu zaczęli wykorzystywać polityczni agitatorzy. W mieście wybuchły zamieszki.
Za początek rewolucji lutowej uznaje się strajk Zakładów Putiłowskich, kótre rozpoczęły się 8 marca 1917 roku (według kalendarza juliańskiego 23 lutego). W demonstracjach uczestniczyli mienszewicy, eserowcy i bolszewicy. Następnego dnia strajkowało już około 200 tysięcy osób. Przeciwko nim car rzucił wojsko oraz policję, ale strajków nie udało się stłumić. Po kilku dniach służby nie kontrolowały już sytuacji z Piotrogrodzie. 12 marca do protestujących przyłączyli się wojskowi, którzy odmówili strzelania do tłumu.
Tego samego dnia siły polityczne obecne w Dumie powołały do życia Komitet Tymczasowy Dumy, który ogłosił przejęcie rządów w Rosji. Z inicjatywy mienszewików powołano także Piotrogrodzką Radę Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. 15 marca car Mikołaj II abdykował na rzecz swego młodszego brata Michała, ten jednak przyjął koronę, lecz zrzekł się niej następnego dnia. Władza została przekazana w ręce Tymczasowego Komitetu Dumy.
W całej Rosji (głównie jednak w Piotrogrodzie) rewolucja odbyła się stosunkowo bezkrwawo – zginęło łącznie tylko (i aż) 1400 osób. Liczba ofiar byłaby jednak dużo większa, gdyby wojsko nie zbuntowało się przeciwko carowi.
Po rewolucji
Władzę w Rosji sprawował Komitet Tymczasowy Dumy i Rada Piotrogrodzka, gdzie rządzili politycy z partii SR (eserowcy) i partii socjaldemokratycznej. 15 marca, tuż po abdykacji cara, powołano Rząd Tymczasowy, na czele którego stanął książę Gieorgij Lwow.
Nowy rząd próbował zapanować nad chaosem w kraju. Ogłoszono amnestię i zapowiedziano przeprowadzenie demokratycznych wyborów do Zgromadzenia Ustawodawczego. Zniesiona została cenzura, umożliwiono także swobodne działanie różnych partii politycznych i organizacji. Jednocześnie – co już społeczeństwu nie całkiem się podobało – zapowiedziano, że wojna z państwami centralnymi będzie kontynuowana „aż do zwycięskiego końca”.
21 marca rodzina carska została aresztowana. Była to decyzja Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, wbrew woli rządu. Romanowowie zostali osadzeni w areszcie domowym w Carskim Siole. Byli odcięci od świata, ale wówczas traktowano ich jeszcze dosyć dobrze.
Jednocześnie sytuację w Rosji od dawna z zainteresowaniem obserwowano w Berlinie. Niemcy chcieli wykorzystać swoje powiązania z rosyjskimi bolszewikami w odpowiednim czasie. Liczyli na to, że powrót do Rosji przywódcy bolszewików Włodzimierza Lenina jeszcze bardziej rozchwieje trudną sytuację wewnętrzną w tym kraju. Lenin został przewieziony w specjalnym pociągu prosto do Piotrogrodu 16 kwietnia 1917 roku. Dzień później ogłosił swoje „tezy kwietniowe”, w których wzywał m.in. do przeprowadzenia rewolucji socjalistycznej.
Sytuacja w Rosji, zgodnie z oczekiwaniami Niemiec, ale wbrew staraniom rządu, wciąż była niestabilna. 21 lipca rząd Lwowa podał się do dymisji. Nowym szefem rządu został Aleksander Kiereński.
Coraz większy wpływ na sytuację w kraju zdobywali bolszewicy. 22 września w wyborach do Rady Piotrogrodzkiej zwyciężyli bolszewicy na czele z Lwem Trockim. Rewolucja październikowa, która wyniosła do władzy bolszewików w całej Rosji miała wybuchnąć już wkrótce.
Czytaj też:
Pokój ryski. Po zwycięskiej wojnie podpisano niekorzystny pokójCzytaj też:
Lew Trocki. Marny koniec jednego z ojców rewolucji. Zabił go jego uczeńCzytaj też:
QUIZ: Romanowowie mniej znani. Jak dużo wiesz o ostatniej rosyjskiej dynastii?