Pałac Kultury i Nauki (PKiN) budować zaczęto 2 maja 1952 roku. Było to wspólne dzieło budowniczych z Polski i Związku Sowieckiego. Jako dar narodu sowieckiego dla Polski, Pałac miał być symbolem wiecznej przyjaźni pomiędzy Moskwą a Warszawą.

Projekt PKiN

Pomysłodawcą budowy Pałacu Kultury i Nauki był sam Józef Stalin. 5 kwietnia 1952 roku pomiędzy ZSRS a Polską podpisano umowę w sprawie budowy gmachu.

Już następnego dnia „Życie Warszawy” cytując premiera Józefa Cyrankiewicza pisało: „Będzie to ośrodek upowszechniania i rozwoju polskiej kultury, która kontynuuje piękne tradycje Kochanowskiego i Modrzewskiego, Mickiewicza i Dembowskiego, Waryńskiego i Dzierżyńskiego”.

Jednak prace związane z powstaniem Pałacu trwały już wcześniej, Od stycznia 1952 roku porządkowano teren, na którym PKiN miał powstać.

Głównym architektem został Lew Rudniew (twórca m.in. gmachu Uniwersytetu Moskiewskiego im. Łomonosowa). Chciał on, aby Pałac miał w sobie coś „polskiego”, wybrał więc na wycieczkę po Polskę szukając odpowiedniej inspiracji. Wysokość gmachu ustalono początkowo na 120 metrów. Polacy, pracujący z Rudniewem, zaczęli jednak naciskać, aby budowla była wyższa. Ostatecznie tak właśnie się stało. PKiN, wraz z iglicą, mierzy aż 230 metrów.

Aby wybudować PKiN wyburzono 170 kamienic, które przetrwały wojnę. Ich mieszkańców przesiedlono na Muranów. Trzy osoby, które nie chciały opuścić swoich mieszkań popełniły samobójstwo. Wyburzenie kamienic, które ostały się w zrujnowanej przez Niemców Warszawie określono jako konieczne. Kamienice te symbolizowały bowiem „burżuazyjną, dekadencką stolicę z czasów przedwojennych”. Na ich miejscu stanąć miał sowiecki postęp.

Budowa Pałacu Kultury i Nauki

Budowę PKiN zaczęto 2 maja 1952 roku. Dla tych, którzy chcieli obserwować postępy prac wybudowano platformę widokową przy dworcu Warszawa Śródmieście.

W prace zaangażowanych było 4 tysiące robotników z Polski i niemal 5 tysięcy robotników z ZSRS – oficjalnie podawano, iż byli to ochotnicy, „awangarda świata pracy”, przyjaciele Polski i miłośnicy kultury. Dla sowieckich budowniczych stworzono pod Warszawą nawet specjalnie osiedle („Przyjaźń”), gdzie oprócz noclegów mieli zapewnione posiłki, a także teatr, kino. przychodnię, aptekę. W gazetach pisano, że po pracy sowieccy robotnicy oddają się przyjemnościom takim jak lektura dzieł rosyjskich wieszczów oraz studiują korespondencyjnie na zagranicznych uczelniach.

Szesnastu spośród nich zginęło podczas budowy PKiN. Zostali pochowani w Warszawie.

PKiN powstał z 40 milionów cegieł i 26 tysięcy ton stali. Zbudowany został głównie z kamienia i piaskowa. Detale i płaskorzeźby wykonano z wapienia, piaskowca, granitu i marmuru. Pałac Kultury i Nauki ma 42 piętra i nieco ponad 230 metrów wysokości. W chwili, kiedy został otwarty był drugim najwyższym budynkiem w Europie.

O pracach nad Pałacem informowano na bieżąco – przez kolejne dwa lata temat ten nie schodził z czołówek gazet. 21 lipca 1955 roku ambasador ZSRS Pantelejmon Ponomarienko i premier rządu PRL Józef Cyrankiewicz przed gmachem PKiN podpisali protokół przekazania Pałac Kultury i Nauki imienia Józefa Stalina na rzecz Polski.

Podczas uroczystości odbyły się liczne przemówienia.

„[PKiN] to symbol niezrównanej siły idei internacjonalizmu proletariackiego, głoszonej i realizowanej niezłomnie przez wielką Partię, stworzoną i wychowaną przez Lenina, umacnianą i rozbudowywaną w historycznym procesie walk rewolucyjnych przez jego kontynuatorów i uczniów, kroczących dziś na czele przodujących sił ludzkości w walce o sprawę pokoju, postępu, demokracji i socjalizmu. Cały naród polski zwraca się dziś z gorącymi uczuciami braterstwa i przyjaźni ku narodom radzieckim i wyraża serdeczną wdzięczność budowniczym wspaniałego dzieła Przyjaźni - Pałacu Kultury i Nauki imienia Józefa Stalina w stolicy Polski Ludowej” – mówił Bolesław Bierut.

Dla zwiedzających PKiN został otwarty następnego dnia, 22 lipca 1955 roku. Data nie była przypadkowa – była to rocznica wydania manifestu PKWN. W noc przed otwarciem Pałac rozświetlono tak bardzo, że widoczny był podobno z 50 kilometrów.

Dla niektórych mieszkańców Warszawy i licznie przybyłych tego dnia Polaków, PKiN był prawdziwą atrakcją. Tylko w dzień otwarcia Pałac obejrzało 20 tysięcy osób. Z czasem PKiN stał się jednym z obowiązkowych punktów wycieczek dla wszystkich zwiedzających Warszawę turystów.

Po otwarciu PKiN zaczęto projektować pomnik Józefa Stalina, który stanąć miał u stóp Pałacu. Ten projekt – na szczęście – porzucono, kiedy do władzy doszedł Nikita Chruszczow, a w całym Związku Sowieckiem i jego krajach satelickich rozpoczął się okres „odwilży”.

Od samego początku Pałac Kultury i Nauki wzbudzał też ogromne emocje. Zdaniem wielu osób PKiN stanowił po prostu symbol zniewolenia. Co bardziej „dowcipni” wymyślili nawet przyśpiewkę do melodii polskiego hymnu, która odnosiła się do Pałacu: „Co nam obca przemoc dała, nocą rozbierzemy”.

Władysław Broniewski nazwał gmach „koszmarnym snem pijanego cukiernika”, a Leopold Tyrmand poświęcił mu całkiem spory zapis w swoim genialnym „Dzienniku 1954”.

Pałac Kultury i Nauki współcześnie

Przez lata Pałac Kultury i Nauki był miejscem, gdzie odbywały się licznie koncerty, spotkania, targi książki czy nawet wybory miss. Występowały tam takie gwiazdy jak Adolf Dymsza, Ludwik Sempoliński, Tadeusz Fijewski, Gustaw Holoubek, Kalina Jędrusik, Mieczysław Fogg, Al Di Meola, John Mc Laughlin, Paco de Lucia, Edyta Górniak, Boney M, Joe Cocker, Wojciech Młynarski oraz Zespół „Mazowsze” i twórcy z Piwnicy pod Baranami. W 1967 roku w PKiN odbył się zaś bardzo głośny i słynny koncert The Rolling Stones.

Na przestrzeni lat mieściły się tam też różne instytucje, m.in.: Teatr Domu Wojska Polskiego, Teatr Kukiełkowy Lalka, Muzeum Techniki Naczelnej Organizacji Technicznej, Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk Społecznych, Wieczorowy Uniwersytet Marksizmu i Leninizmu, Teatr Klasyczny, Teatr Dramatyczny, Teatr Widziadło, Teatr Rozmaitości, Teatr Studio, Teatr Rzeczypospolitej, Teatr Viva art, Instytut Goethego.

3 grudnia 1965 roku odbył się w Pałacu Kultury i Nauki pokaz Domu Mody Christiana Diora z Paryża. Pokaz był pierwszą tego typu imprezą w Polsce.

Dzieje Pałacu Kultury i Nauki to także kilka bardzo dramatycznych momentów. 17 listopada 1960 roku w basenie pływalni Pałacu Młodzieży utonęła z powodu ataku serca studentka Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1965 roku zaś rozpoczęła się cała seria samobójczych skoków z tarasu widokowego w PKiN, który mieścił się (i wciąż mieści) na XXX piętrze.

Do pierwszej tragedii doszło właśnie w 1965 roku. Pierwszym samobójcą okazał się Francuz. Niedługo po nim skoczyły jeszcze dwie osoby, Polacy. Po tych smutnych wydarzeniach zdecydowano o założeniu krat na tarasie.

W sylwestrową noc w 2000 roku na 40. Kondygnacji Pałacu Kultury i Nauki, prezydent Warszawy Paweł Piskorski, odsłonił Zegar Milenijny. Jest to trzeci co do wielkości zegar w Europie, a zarazem trzeci najwyżej położony zegar wieżowy na świecie (po zegarach na Abradż al-Bajt w Mekce oraz NTT DoCoMo Yoyogi Building w Tokio).

Wspomniany już taras widokowy znajduje się na XXX piętrze, na 114 metrze wysokości. Wjazd windą na taras zajmuje zaledwie 19 sekund. Wnętrze XXX piętra stanowi Sala Gotycka, galeria wewnętrzna oraz kawiarnia. Od samego początku istnienia PKiN taras widokowy był jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc.

Jak czytamy na stronie PKiN: „Pierwszymi lokatorami Pałacu były koty, które sprowadziły do PKiN na długo przed pierwszymi najemcami z tzw. »nadania rządowego«. Obecnie jest 11 kotów i zamieszkują wyłącznie podziemne kondygnacje PKiN. Najwyżej w Pałacu ulokowały się sokoły wędrowne, które tuż pod iglicą »uwiły« swoje gniazdo. Są tam od 1998 r. Z gniazda korzysta już druga sokola para. Nieco niżej w basztach na wysokości 15 piętra swój azyl znalazły pustułki. Zaś na poziomie 6 piętra, na dachu Teatru Studio, wśród miododajnych krzewów znajduje się pasieka miejskich pszczół”.

Obecnie w Pałacu Kultury i Nauki mieszczą się m.in.: Muzeum Techniki, Muzeum Ewolucji, Teatr Dramatyczny, Teatr Lalka, Teatr 6. Piętro, Teatr Studio, Kino Kinoteka, Collegium Civitas, Wyższa Szkoła Promocji, Mediów i Show Businessu w Warszawie, MBA INE PAN, Europejska Uczelnia Ekonomiczna-Informatyczna,Wszechnica Polska Szkoła Wyższa w Warszawie, Akademia Fotografii, Pałac Młodzieży.

Możliwe jest zwiedzanie Pałacu Kultury i Nauki z przewodnikiem. Ceny biletów (stan na marzec 2023) to: 45 zł bilet normalny i 40 zł bilet ulgowy. Wjazd windą na taras widokowy kosztuje natomiast: 25 zł bilet normalny, 20 zł bilet ulgowy.

Czytaj też:
Pałac Saski. Jak ma wyglądać? Jakie skarby kryje?Czytaj też:
27 mln złotych w dwa miesiące. Budowa, która zjednoczyła PolskęCzytaj też:
Wawel. Rezydencja polskich monarchów, kolebka polskości