Johannes Falkenberg to postać wyjątkowo nieciekawa. Warto o niej jednak pamiętać, gdyż pozwala to zrozumieć, dlaczego Polska przez wielu ludzi na Zachodzie Europy przez wieki była traktowana jak państwo drugiej kategorii, leżące gdzieś na obrzeżach cywilizowanego świata. Wielu „światłych” mieszkańców Zachodu nie uważało nigdy Polski za równorzędnego partnera, nawet pomimo tego, że Polska przyjęła chrzest już w 966 roku. Wizerunek naszego państwa pogorszył się także po tym, kiedy na tronie w Krakowie zasiadł, uważany przez niektórych za poganina, Władysław Jagiełło. O to, aby Polska była postrzegana jako kraj sprzyjający zabobonom, gusłom i rzekomo wciąż pogańskiej Litwie, dbali głównie Krzyżacy, którzy chcieli zagarnąć jak najwięcej ziem należących do Korony i Wielkiego Księstwa. Na ich usługach było wielu ludzi, którzy na temat Polski i Litwy szerzyli kłamstwa w całej Europie. Wśród nich był m.in. Falkenberg, dominikanin niemieckiego pochodzenia. Jego paszkwil „Satyra przeciw herezji i innym nikczemnościom Polaków i ich króla Jagiełły” przysporzył mu zresztą (niestety) wiele sławy.
Postać Johanna Falkenberga pojawia się w serialu „Korona królów: Jagiellonowie”. Warto więc wiedzieć, iż nie jest to „bohater” zmyślony. Jego działalność faktycznie sprawiła Koronie wiele kłopotów.
Falkenberg – rozwój kariery
Johannes Falkenberg urodził się około 1365 roku w Kamieniu Pomorskim, Gdańsku lub w Złocieńcu – miejsce nie jest pewne. Pochodził prawdopodobnie z saskiej rodziny mieszczańskiej.
Falkenberg od 1379 roku studiował na Uniwersytecie w Pradze, gdzie zdobył tytuł bakałarza, a później magistra. W 1385 roku przeniósł się do Wiednia, gdzie kontynuował naukę. Studiował prawo, teologię i sztuki wyzwolone. Po jakimś czasie zamieszkał w Kolonii. Nie wiadomo dokładnie, kiedy wstąpił do zakonu dominikanów. W 1399 roku był już zakonnikiem oraz doktorem teologii (doktorat obronił najpewniej już w Kolonii).
Minimum od 1403 roku Falkenberg przebywał w Krakowie, gdzie do 1410 roku sprawował urząd regensa w tamtejszym dominikańskim studium generale. Przebywając w polskiej stolicy wdawał się w liczne spory z polskimi duchownymi i wykładowcami Akademii Krakowskiej, m.in. z Piotrem Wyszem i Mateuszem z Krakowa (tego oskarżył nawet o herezję; słowa te musiał odwołać po procesie, jaki w Rzymie wytoczył mu Mateusz). Pomimo to jego pozycja w Krakowie była wysoka. O jego radę zabiegała nawet krakowska Rada Miejska.
Pomimo sprawowanego urzędu w Krakowie, w 1407 roku Falkenberg przeniósł się do Pragi, gdzie wykładał teologię na praskiej uczelni. W tym czasie, jak wskazują historycy, diametralnie zmienił swoje poglądy. Z gorliwego obrońcy papieża, stał się jego krytykiem. Wzywał nawet do wypowiedzenia posłuszeństwa papieżowi Grzegorzowi XIII.
Przeciwko Koronie i Litwie
Będąc w Pradze dalej prowadził spory z polskimi teologami i uczonymi. Polemizował ze Stanisławem ze Skarbmierza m.in. na temat wojny sprawiedliwej. W tym czasie zaczął też coraz ostrzej oskarżać Władysława Jagiełłę o kontakty z „pogańską Litwą” oraz wzywał do walki z Koroną i Wielkim Księstwem Litewskim.
Falkenberg brał udział w obradach soboru w Pizie (1409), a później w obradach soboru w Konstancji (1414-1418). To w Konstancji pokazano publicznie – nie wiadomo czy sam Falkenberg tego chciał, czy była to inicjatywa Krzyżaków – jego skandaliczne pismo „Satyra przeciw herezji i innym nikczemnościom Polaków i ich króla Jagiełły”, które odbiło się szerokim echem wśród uczestników soboru. Paszkwil ten napisany został już kilka lat wcześniej, po porażce Krzyżaków pod Grunwaldem.
Falkenberg zaangażował się wtedy bezpośrednio w spór polsko-krzyżacki, który trwał już od około dekady. Na zlecenie prokuratora krzyżackiego Piotra z Ornety napisał ponadto cztery traktaty wymierzone w Piotra Włodkowica i (głównie) jego koncepcję wojny sprawiedliwej. Falkenberg nie krył pogardy do Polaków od lat. Już po bitwie pod Grunwaldem (1410) określał Polskę jako „świątynię pogaństwa” i wzywał do wytępienia Polaków, obiecując za to nawet… życie wieczne.
W styczniu 1417 polska delegacja przebywająca w Konstancji złożyła pozew przeciwko Falkenbergowi. Zarzucono mu herezję i zniesławienie polskiego króla oraz Polaków. Pozew został rozpatrzony pozytywnie. „Satyrę” rozkazano spalić, a dominikanina potępiono. Ponadto sprawą Falkenberga zajęła się kapituła zakonu dominikanów, która skazała go na „wieczne więzienie” (perpetuo carceri). Falkenberg został aresztowany jeszcze w Konstancji. Został uwięziony na zamku św. Anioła przez papieża Marcina V. Na wolność wyszedł w 1424 roku po publicznym odwołaniu tez zawartych w swojej „Satyrze”.
W dalszych latach Falkenberg mieszkał w Toruniu, Kamieniu Pomorskim, być może w Malborku oraz we Wrocławiu. Uczestniczył jeszcze w soborze w Bazylei w 1434 roku. Johannes Falkenberg zmarł około 1435 roku w Legnicy.
Czytaj też:
Wojna sprawiedliwa. Czym jest? Bellum iustum w historii i KatechizmieCzytaj też:
Mikołaj Trąba. Pierwszy prymas, prawa ręka Jagiełły, wróg KrzyżakówCzytaj też:
Anna Cylejska. Kim była druga żona Władysława Jagiełły?Czytaj też:
QUIZ: Władysław Jagiełło. Ile prawdy o Jagielle pokazuje "Korona królów"?