Johannes Gutenberg – twórca nowoczesnej metody drukowania i człowiek odpowiedzialny za upowszechnienie książek. Jego największe dzieło – Biblia 42-wersowa – znajduje się także w Polsce. Gutenberg jest postacią, o której dowiadują się już dzieci w szkole podstawowej. O słynnym wynalazcy wiadomo zaś całkiem niedużo.
Życie Gutenberga
Johannes Gutenberg urodził się 1400 roku w Moguncji (dzisiejsze Niemcy). Pochodził z zamożnej rodziny, jego ojciec zajmował się handlem suknem i był miejskim rachmistrzem, a matka była córką kramarza. Johannes był ich najmłodszym dzieckiem – mieli poza tym jeszcze jednego syna oraz córkę. Rodzina Gutenbergów mieszkała w dużym domu w centrum miasta. Około 1411 roku musieli się jednak wyprowadzić (najpewniej w wyniku sporu patrycjatu miejskiego z cechami). Zamieszkali wówczas w mieście Eltville am Rhein.
Młody Gutenberg, przyszły wynalazca, ukończył prawdopodobnie studia, być może w dziedzinie sztuk wyzwolonych. W latach 20. XV wieku ponownie przez jakiś czas mieszkał w Moguncji. Po śmierci rodziców dzieci nie odziedziczyły ich majątku. Z nieznanych dokładnie przyczyn, Johannes Gutenberg, w latach 30. był już natomiast posiadaczem pokaźnych długów.
W 1434 roku Gutneberg mieszkał w Strasburgu. W tym czasie zajmował się pracą jubilerską, potrafił szlifować kamienie, sporządzać biżuterię. Szkolił także uczniów. Nie wiadomo, kiedy opuścił miasto, lecz w 1448 roku pojawia się ponownie w dokumentach mogunckich, gdzie założył prawdopodobnie pierwszą drukarnię. Na założenie pierwszej, a później drugiej drukarni zaciągał spore pożyczki. Zakłady jednak dobrze prosperowały. Gutenberg zaczął drukować różne drobne wydawnictwa, a od 1452 roku przez kolejne trzy lata zajmował się drukiem Biblii 42-wierszowej. Jest to najbardziej cenione dzieło, jakie wyszło z drukarni Gutenberga.
W roku 1454 pojawiły się pierwsze konflikty pomiędzy Gutenbergiem a jego wspólnikiem. W wyniku rozprawy sądowej, Gutenberg musiał wypłacić duże odszkodowanie, a ostatecznie utracił jedną ze swoich drukarni.
Po 1462 roku Gutenberg ponownie wyjechał z Moguncji udając się – znowu – do Eltville am Rhein. Kontynuował tam prace w swoim warsztacie drukarskim i pracował na dworze arcybiskupa mogunckiego, Adolfa II. Ostatnie lata życia Gutenberg spędził raczej w biedzie i zapomnieniu. Niedługo przed śmiercią wstąpił do bractwa przy kościele św. Wiktora. Zmarł 3 lutego 1468 roku. Został pochowany (prawdopodobnie) w mogunckim kościele franciszkanów. Jego grób nie zachował się, gdyż świątynię rozebrano w XVIII wieku.
Wciąż trwają spory, kto tak naprawdę wynalazł druk. Często mówi się, że wynalazcą był właśnie Gutenberg, lecz nie wydaje się to być do końca zgodne z prawdą. Ruchoma czcionka była już znana w XI wieku w Chinach. W Europie ta metoda była natomiast znana przynajmniej od 1430 roku (stosowano ją wtedy w Holandii). Gutenberg zapoznał się z tego typu drukiem i udoskonalił metodę ruchomych czcionek. Skonstruował własne czcionki oraz proces ich składania, a także był twórcą prasy drukarskiej. Z tego względu to właśnie on uznawany jest za twórcę nowoczesnego druku.
Biblia Gutenberga
Biblia Czterdziestodwuwersowa (42-wersowa) jest najbardziej znanym i uznawanym za największe dzieło, jakie wyszło z drukarni Gutenberga. W Biblii Gutenberga wydrukowano tekst Pisma Świętego w tłumaczeniu św. Hieronima ze Strydonu (tzw. Wulgata). Wydrukowana jest ona w układzie dwułamowym, 42-wierszowym. Charakteryzuje się bardzo eleganckim i klarownym krojem czcionek (autorstwa Gutenberga). Pomimo wąskiego zestawienia znaków druk jest bardzo czytelny. Biblia Gutenberga uznawana jest za arcydzieło typografii.
Szacuje się, że powstało 180 egzemplarzy Biblii. Do czasów współczesnych dotrwało 17 sztuk. Jedna z nich znajduje się w Polsce, w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie.
„Pelplińska Biblia jest unikatem, o czym świadczą trzy ślady. Na 41. stronie odbił się ślad czcionki Gutenberga. Prawdopodobnie w czasie pracy zecerowi wypadła jedna część składu przeznaczonego do druku i odcisnęła się w innym miejscu. Dzięki czemu mogliśmy dokładnie ustalić, jaka była wielkość i kształt pierwszych czcionek. Drugim znakiem podkreślającym unikatowość pelplińskiego egzemplarza jest XV-wieczna oprawa introligatora Henryka Kostera z Lubeki, sygnowana przez niego drobnym drukiem. Trzecim powodem są ręcznie dopisane przez iluminatorów komentarze na początku i na końcu Biblii” – mówił Tadeusz Sarocki, dyrektor Wydawnictwa Diecezji Pelplińskiej Bernardinum w Polskim Radiu.
Czytaj też:
Dante Alghieri. 700. rocznica śmierci. Geniusz wciąż aktualny, ale czy nadal rozumiany?Czytaj też:
Samochody elektryczne. Ich historia jest znacznie dłuższa niż Tesla Elona MuskaCzytaj też:
QUIZ: Polscy wynalazcy. Geniusze światowego formatu. Znasz ich?