Konstantyn XI Paleolog był ostatnim władcą Cesarstwa Bizantyńskiego. Panował nad Konstantynopolem od 1449 do 1453 roku, kiedy to miasto padło pod naporem Osmanów. Konstantyn XI był ostatnim władcą Bizancjum. Zginął z bronią w ręku, stojąc u boku swych żołnierzy, broniąc stolicy nad Bosforem przed muzułmanami. Jego postać, po śmierci, obrosła legendami.

Według powstałej tuż po jego śmierci opowieści, ciało Konstantyna miał zabrać z pola bitwy Anioł Pański, który zamienił je w marmur i ukrył w jednej z piwnic pod Złotą Bramą. Cesarz ma tam spoczywać do czasu, kiedy zbudzi go Boży wysłannik, który poprowadzi lud chrześcijański do walki przeciw islamistom i pomoże przepędzić ich z Nowego Rzymu. Turcy także wierzyli w tę opowieść. Wkrótce po zajęciu Konstantynopola przeszukiwali Złotą Bramę, lecz ciała cesarza nie odnaleźli. Kazali ją wówczas zamurować. Brama do dzisiaj pozostaje zapieczętowana.

Legenda o cesarzu, który pozwoli wrócić chrześcijanom nad Bosfor, jest żywa także współcześnie, zwłaszcza wśród Greków. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest poemat „Fletnia króla” Kostisa Palamasa, opublikowany w 1910 r.:

Ze snów marmurowych królem się obudzę,
Z mego mistycznego grobowca powstanę
By w Złotej Bramie mur otworzyć na oścież;
I zwyciężyć kalifów i carów,
Ścigając ich za Jabłoń Czerwoną,
W dawnych granicach zakosztuję spoczynku.

Prawdziwy wizerunek?

Greckie Ministerstwo Kultury poinformowało, że w klasztorze Pammegiston Taxiarchon w Ejalii w regionie Achaja w zachodniej Grecji, archeolodzy natrafili na fresk wykonany w połowie XV wieku. Wszystko wskazuje, że jest to wizerunek ostatniego cesarza Cesarstwa Bizantyńskiego. Obraz ten byłby jedynym znanym portretem Konstantyna XI wykonanym w czasie jego panowania.

Na fresku Konstantyn XI Paleolog został ukazany w insygniach cesarskich, w złotej koronie, z berłem w kształcie krzyża oraz w purpurowym płaszczu, na którym wyhaftowane zostały dwugłowe złote orły – symbol Cesarstwa Bizantyńskiego. Do pomalowania cesarskiego płaszcza użyto prawdopodobnie specjalnego barwnika zarezerwowanego tylko dla bizantyńskiej rodziny cesarskiej. Był to specjalny rodzaj purpury pozyskiwany ze ślimaków morskich gatunku Bolinus brandaris (o części cesarzy bizantyńskich zwykło się mówić, że narodzili się w purpurze / porfirze; np. cesarz Konstantyn VII nosił przydomek Porfirogeneta, czyli Zrodzony w Purpurze, tzn. w specjalnej komnacie wyłożonej purpurą).

Fresk ukazujący Konstantyna XI został prawdopodobnie wykonany przez jednego z artystów z Mistry, czyli miasta położonego nieopodal klasztoru, gdzie mieszkał Konstantyn władając tym regionem jako despota Morei. Grecka minister kultury przekazała, że „artysta namalował zapewne rysy twarzy cesarza na podstawie bezpośredniej obserwacji, a nie wzorując się na oficjalnym portrecie, jak to było w zwyczaju”.

Klasztor Pammegiston Taxiarchon to jeden z najstarszych i najważniejszych klasztorów na Peloponezie. Był on miejscem pielgrzymek już w czasach panowania w Morei Paleologów (w Despotacie Morei rządzili Konstantyn, a później jego bracia), którzy ofiarowali na rzecz świątyni wiele relikwii i cennych przedmiotów.

Czytaj też:
Zagłada KonstantynopolaCzytaj też:
Wielka schizma wschodnia. Kiedy doszło do podziału Kościoła?Czytaj też:
Jak wyglądała Kleopatra? Nowe znalezisko, nowe informacje