Kiedy wydawało się, że Göbekli Tepe nie będzie już w stanie bardziej archeologów zaskoczyć, miejsce to wciąż odkrywa kolejne tajemnice. Nie dość, że w tym miejscu pojawia się bardzo niewiele antropomorficznych figur i płaskorzeźb, to w dodatku ta znaleziona niedawno zdaje się, że została celowo „pochowana” – niczym zmarły człowiek.
Göbekli Tepe oraz znajdujące się około 40 kilometrów dalej, bardzo podobne stanowisko, Karahan Tepe to najstarsze znane obecnie budowle, jakie kiedykolwiek wybudował człowiek. Kompleksy te mają około 12-11 tysięcy lat, choć być może są jeszcze starsze. To znaczy, że powstały jeszcze przed tzw. rewolucją neolityczną, czyli w czasie, kiedy człowiek zaczął przechodzić z zbieraczo-łowieckiego trybu życia na osiadły, budując pierwsze osady i zajmując się rolnictwem oraz hodowlą.
Strażnik Göbekli Tepe?
Figura człowieka została znaleziona przez archeologów niedawno, podczas kolejnej fazy badań tego niezwykłego miejsca. Posążek leżał poziomo, osadzony między masywnymi kamiennymi blokami. Wszystko wskazuje, że został złożony w tym miejscu celowo.
W Göbekli Tepe znaleziono do tej pory tylko kilka motywów (figur, płaskorzeźb) ukazujących ludzkie postaci, jest to więc tym bardziej znalezisko niezwykłe. Znaleziony w pozycji poziomej w ścianie komnaty, posąg zachował głowę i tors, ale nie ma stóp. Być może to wynik zniszczenia na przestrzeni tysiącleci, choć może to być też celowa modyfikacja.
– Widzieliśmy podobne przykłady figurek w Karahan Tepe, innym ważnym stanowisku w tym regionie, ale ten niedawno odkryty okaz z Göbekli Tepe jest czymś unikatowym – mówił turecki minister kultury i turystyki, Mehmet Nuri Ersoy.
Naukowcy są zdania, że figurka miała pełnić rolę strażnika tego miejsca lub była formą rytualnej ofiary. Celowe umieszczenie posągu w obrębie muru sugeruje, że pełnił on funkcję wotum. To odkrycie daje wgląd w wierzenia religijne i praktyki obrzędowe społeczności łowiecko-zbierackich przechodzących na osiadły tryb życia, co czyni je szczególnie istotnym dla zrozumienia szerszych funkcji duchowych i społecznych tego miejsca.
Wyjątkowe stanowisko
Od czasu wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2018 roku, Göbekli Tepe przyciąga uwagę badaczy i turystów z całego świata. Obecne wykopaliska, prowadzone w ramach projektu „Legacy for the Future Project”, łączą badania archeologiczne z kompleksowymi działaniami konserwatorskimi, mającymi na celu zachowanie integralności stanowiska i jednocześnie pogłębienie wiedzy naukowej.
Znaczący postęp badań osiągnięto w tzw. Konstrukcji C, największym z odkrytych obiektów, gdzie archeolodzy starannie ustabilizowali mury i odbudowali wielotonowe kamienie, stosując tradycyjne metody budowlane. W tych technikach renowacji wykorzystano autentyczne materiały, w tym zaprawę murarską wzmocnioną kozią sierścią, co gwarantuje historyczną dokładność, a jednocześnie niezbędne wsparcie dla badań prowadzonych przez przyszłe pokolenia.
Najbardziej charakterystycznym elementem obydwu świątyń: Göbekli Tepe i Karahan Tepe (przyjęto, że były to miejsca kultu, choć ich przeznaczenie jest tak naprawdę wciąż nieznane) to filary w kształcie litery T. W obydwu miejscach znaleziono ich dotąd kilkaset. Niedawne badania odsłoniły jednak kolejne elementy przedneolitycznych budowli. Najbardziej charakterytyczny jest posąg przedstawiający dzika, na którym zachowały się resztki czerwonego, białego i czarnego barwnika. Posąg postawiony był na podeście w kształcie litery H, na którym znajdują się płaskorzeźby ukazujące półksiężyc, węże i ludzkie twarze. Druga bardzo ciekawa rzeźba (znaleziona na terenie Karahan Tepe) to siedzący mężczyzna. Posąg ten ma aż 2,3 m wysokości. Kolejny posąg natomiast ukazuje ptaka podobnego do sępa.
Göbekli Tepe od kilkunastu lat nieustannie zaskakuje. Wcześniejsze odkrycia na tym stanowisku zawierały dowody zaawansowanej wiedzy astronomicznej, złożonych systemów symbolicznych i technik architektonicznych, które podważają tradycyjne narracje o zdolnościach (czy raczej ich braku) łowców-zbieraczy.
Międzynarodowe badania w Göbekli Tepe prowadzi 36 instytucji i około 220 ekspertów. Jednocześnie tureckie władze inwestują w rozwiązania infrastrukturalne, które pomogą ujrzeć to miejsce rosnącej liczbie zainteresowanych turystów i miłośników historii. Nowe udogodnienia, tj. większy parking i nowe ścieżki spacerowe, mają zostać otwarte przed końcem 2025 roku.
W miarę jak archeolodzy kontynuują swą pracę, każde nowe odkrycie dodaje nowy element do układanki, wyjaśniając, jak nasi przodkowie przeszli od koczowniczego trybu życia do osiadłych społeczeństw rolniczych, które dały początek pierwszym miastom i cywilizacjom na świecie.
Czytaj też:
Zagadka Göbekli TepeCzytaj też:
Karahan Tepe. Miejsce tak zagadkowe, że... uważane za anomalięCzytaj też:
Siedem mało znanych cudów świata starożytnego
Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy tygodnika Do Rzeczy.
Regulamin i warunki licencjonowania materiałów prasowych.