Karahan Tepe to kolejna, obok Göbekli Tepe zagadka. Być może Karahan Tepe ma znacznie więcej niż 12 tysięcy lat. Możliwe, iż to „nowy punkt zerowy w historii świata”, jak mówią archeolodzy pracujący na tym stanowisku.
Jeszcze do niedawna sądzono, że człowiek zaczął wznosić trwałe budowle, kiedy przeszedł ze społeczeństwa zbieracko-łowieckiego do osiadłego trybu życia. Wtedy też zaczął uprawiać rolę i hodować zwierzęta. Moment ten datuje się na około 10 tysięcy lat p.n.e. Wtedy powstawać zaczęły też pierwsze stałe osiedla ludzkie. Tak przynajmniej do tej pory uważano.
O tym jak niezwykłym miejscem są kompleksy w Karahan Tepe i Göbekli Tepe niech świadczy choćby ich porównanie z innymi spektakularnymi miejscami i budowlami:
- Karahan i Göbekli powstały 9,5-10 tysiąca lat p.n.e. (Karahan może nawet wcześniej).
- Początki osadnictwo wokół Jerycha datuje się na 9-8,3 tysiąca lat p.n.e.
- Miasto Kisz wybudowano około 5,3 tysiąca lat temu.
- Stonehenge powstało około 3 tysięcy lat p.n.e.
- Najstarsza piramida (piramida Dżasera) została wybudowana 2,6 tysiąca lat p.n.e.
- Pałac w Knossos powstał około 1,9 tysiąca lat p.n.e.
Co się nie zgadza?
Jeżeli człowiek rzeczywiście zaczął budować stałe osiedla około 10 tysięcy lat p.n.e., czy to możliwe, aby niemal od razu zdolny był do wznoszenia kamiennych świątyń i budowli megalitycznych? Wiek Karahan Tepe i Göbekli Tepe wskazywałby, że tak było, lecz bardziej prawdopodobne jest to, że człowiek porzucił tryb zbieracko-łowiecki i zaczął się osiedlać znacznie wcześniej, niż do tej pory uważano. Taka hipoteza wywraca jednak całą dotychczasową wiedzę na temat dziejów ludzkości i naszej cywilizacji.
Badania wykazały, że początek działalności człowieka w Göbekli Tepe i Karahan Tepe nastąpił około 11 tysięcy lat p.n.e., a może jeszcze wcześniej. Oznacza to, że miejsca te zostały zbudowane jeszcze przed tzw. rewolucją neolityczną, a więc są starsze niż pismo i wynalezienie koła.
W 1994 roku rozpoczęto wykopaliska na terenie Göbekli Tepe. Odkrycie wprawiło (dosłownie!) w osłupienie naukowców na całym świecie. Göbekli Tepe uznano za anomalię, coś, co nie ma sensu i nie pasuje do reszty układanki. Takie postrzeganie kompleksu zapewne by się utrzymało, gdyby nie fakt, że wkrótce odkryto kolejne miejsca, podobnie do Göbekli Tepe. Było to m.in. Karahan Tepe, na które natrafiono w 1997 roku. Anomalia przestawała być anomalią, choć wciąż nie wiadomo, jak te miejsca traktować. Tym bardziej, że nie wiemy zupełnie nic o ludziach, którzy mogli te budowle wznieść.
Karahan Tepe
Karahan Tepe (w języku tureckim Keciltepe) znajduje się w górach Tektek w południowej Turcji, około 45 kilometrów od Göbekli Tepe. Karahan zajmuje trzy razy mniejszą powierzchnię od Göbekli, jednak znalezione tam megality w kształcie litery „T” oraz płaskorzeźby są dowodem, że obydwa te miejsca musiała wznieść ta sama społeczność. Karahan Tepe odkryto w 1997 roku, lecz pierwsze prace archeologiczne rozpoczęły się tutaj dopiero trzy lata później.
Na miejscu znaleziono wykute w skale okrągłe pomieszczenia oraz zbiorniki przypominające baseny, a do tego znaczną liczbę dłut, toporów oraz garnki, kamienie szlifierskie i koraliki. W Karahan Tepe odkryto łącznie 266 tajemniczych filarów w kształcie „T” oraz płaskorzeźby zwierząt przedstawiające np. węże, owady, ptaki czy głowę królika. W Karahan Tepe znajdują się także płaskorzeźby i rzeźby ukazujące ludzi, co odróżnia to miejsce od Göbekli, gdzie takich wizerunków jest dużo mniej.
Miejscowa ludność trudniła się raczej hodowlą zwierząt, a nie rolnictwem. Karahan Tepe było użytkowane prawdopodobnie dość krótko. Podobnie jak Göbekli Tepe miejsce to zostało zakopane przed tysiącami lat. Nie wiadomo, co było przyczyną zasypania całego kompleksu ziemią.
Göbekli Tepe
Göbekli Tepe zostało zauważone przez badaczy w połowie lat 60. XX wieku. Uznano wówczas, że znajdujące się tam wzgórze nie jest wytworem natury, ale najpewniej powstało w wyniku działalności człowieka. Wówczas, nie przeprowadzając jeszcze badań, uznano, że jest to być może pozostałość po cmentarzu z czasów bizantyńskich lub islamskich. Wykopaliska w Göbekli Tepe rozpoczęto dopiero w 1994 roku.
Teren, na którym znajduje się kompleks Göbekli Tepe jest ogromny. Przez pierwszych 15 lat przebadano – szacunkowo – zaledwie 5 procent stanowiska. Nie wiadomo nawet dokładnie, jak duży obszar zajmuje Göbekli Tepe.
Najstarszymi elementami kompleksu Göbekli Tepe są, datowane na wiek 9 tysięcy lat p.n.e., słupy w kształcie litery T (tzw. warstwa III) o wysokości od 3 do 6 metrów. Wykuto na nich przedstawienia zwierząt i różne scenki. Słupy tworzą owalne struktury, przypuszczalnie były to mury świątyni. W obrębie słupów natrafiano także na inne ciekawe konstrukcje. Są to ogromne kamienne koryta, na których dnie znaleziono pozostałości po tym, co przed tysiącami lat mogło być piwem (szczawiany).
W warstwie II Göbekli Tepe odkryto wiele prostokątnych pomieszczeń z podłogą wykonaną z wapienia. Ich wiek szacuje się na około 7-8 tysięcy lat p.n.e. Co ciekawe, zarówno świątynie, jak młodsze pomieszczenia zostały przed wiekami celowo zakopane. Nie wiadomo dlaczego ktoś postanowił zasypać cały kompleks.
Do czego służyły te miejsca?
Na temat tego, kto i po co zbudował Göbekli Tepe i Karahan Tepe powstało wiele teorii. Jedna z nich mówi o tym, że miejsca te mogły być miejscem kultu Syriusza (najjaśniejszej gwiazdy). Inna hipoteza mówi, że przybywali tam myśliwi i zbieracze, w czasie, gdy w okolicy dojrzewały zioła. W trakcie zbiorów ludzie ci odprawiali rytuały i wznosili świątynie.
Być może Göbekli Tepe było celem pielgrzymek dla licznej rzeszy ludzi, którzy przybywali tam nawet z wielkich odległości. Kolejna teoria mówi o tym, że istniał w tym miejscu ogromny cmentarz, co świadczyłoby o tym, że kompleks był ważnym miejscem kultu zmarłych. Póki co Göbekli i Karahan stanowią wyłącznie zagadkę. Być może dalsze badania archeologiczne pozwolą lepiej zrozumieć cel powstania tych miejsc oraz to, kto w ogóle takie budowle wzniósł. Każde kolejne odkrycie poszerzy naszą wiedzę na temat dziejów ludzkości.
Aura tajemnicy, jaka otacza Karahan i Göbekli wywołuje wiele emocji. Nic dziwnego, że miejsca te stały się dobrą „pożywką” dla wszystkich miłośników teorii spiskowych, a także zwolenników hipotez o wpływie kosmitów na rozwój naszej cywilizacji.
Czytaj też:
Göbekli Tepe. Tajemnica, która wywraca wiedzę na temat dziejów człowiekaCzytaj też:
Neolityczna Malta. Ggantija – druga najstarsza świątynia świataCzytaj też:
Dziesięć najstarszych rzeczy na Ziemi. Niektóre mogą zaskoczyćCzytaj też:
Sześć starodawnych artefaktów, których działania… do dziś nie rozumiemy