Debata na temat pomnika Adama Mickiewicza trwała dłuższy czas. Zastanawiano się, jak pomnik powinien wyglądać i kto powinien być jego autorem. Niektórzy uważali, że narodowego wieszcza wyrzeźbić może tylko Polak, gdyż tylko ktoś o polskiej duszy zrozumieć może twórczość wielkiego Mickiewicza.
„Adaś” w Krakowie
W czasach zaborów niezwykle trudno było budować polską pamięć historyczną. Ostała się ona głównie w przekazach ustnych i pisemnych: na kartach powieści, w książkach historycznych. Nie istniała jednak pełna swoboda działania. Problem pojawiał się niemal zawsze wtedy, kiedy Polacy chcieli uczcić jednego ze swych wielkich rodaków pomnikiem. W ten sposób nie mógł początkowo powstać np. pomnik Fryderyka Chopina czy też pomnik księcia Józefa Poniatowskiego. Po powstaniu listopadowym, w miejscu, gdzie znaleźć miał się pomnik księcia Poniatowskiego, stanął za to pomnik Iwana Paskiewicza.
W końcu udało się w Krakowie postawić pomnik Mikołaja Kopernika. Stanął on przed siedzibą Królewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W czasie istnienia Rzeczpospolitej Krakowskiej powstał także Kopiec Kościuszki, a na Wawelu spoczęły szczątki księcia Poniatowskiego oraz Kościuszki.
W tym czasie powstawać zaczęły też pomniki Adama Mickiewicza. Znajdowały się one m.in. w Warszawie, Poznaniu, Krakowie i Lwowie. Pierwszy z nich stanął w Poznaniu w 1859 roku.
Dziesięć lat później, w 1869 roku Karol Libelt zaproponował, aby w Krakowie stanął pomnik trzech wieszczów: Adama Mickiewicza, Zygmunta Krasińskiego i Juliusza Słowackiego. Choć idea była szczytna, zrealizować się jej nie udało. Rozpoczęto za to dyskusje na temat budowy pomnika Mickiewicza. Rozważania rozpoczęły się od tego, w jakim miejscu pomnik miałby stanąć. Proponowano Planty, okolice Collegium Novum albo Rynek, w miejscu, gdzie Mickiewicz patrzyłby na Wawel. Ostatecznie zdecydowano, że pomnik stanie po wschodniej stronie Rynku Głównego. Rozpoczęła się publiczna zbiórka funduszy na jego budowę. Ogłoszono także konkurs na projekt pomnika.
Ostatecznie komisja konkursowa, w której zasiadali m.in. Juliusz Kossak i Wojciech Gerson, otrzymała 27 projektów. Wybrano rzeźbę zaproponowaną przez Tomasza Dykasa, lecz wywołała ona tak wiele kontrowersji, że ostatecznie projektu nie zrealizowano. Ogłoszono drugi konkurs – ponownie wygrał go Tomasz Dykas, lecz i tym razem jego pomysłu nie wcielono w życie.
W końcu w 1888 roku komisja wybrała projekt autorstwa Tomasza Rygiera. Jego rzeźba była gotowa w 1894 roku, lecz kiedy Mickiewicza umieszczono nareszcie na postumencie, władze Krakowa kazały go zasłonić, a artyście dokonać poprawek wizerunku poety. Krytykowano zwłaszcza przyozdobienie jego skroni wieńcem laurowym.
Po wielu latach debat, kłótni i problemów, pomnik Adama Mickiewicza został odsłonięty 26 czerwca 1898 roku. Pomnikowi Mickiewicza towarzyszyły, umieszczone niżej, postaci symbolizujące Ojczyznę, Poezję, Męstwo i Naukę. Na cokole umieszczono także napis: „Adamowi Mickiewiczowi Naród”.
Pomnik Adama Mickiewicza został zniszczony w czasie II wojny światowej przez Niemców. 17 sierpnia 1940 roku obalili oni pomnik polskiego wieszcza. Po wojnie odnaleziono pomnik w Hamburgu – na wysypisku śmieci, pocięty na kawałki.
Adam Mickiewicz powrócił na krakowski Rynek. Ponowne odsłonięcie jego pomnika miało miejsce 26 listopada 1955 roku w setną rocznicę śmierci poety.
Czytaj też:
Pomnik Chopina w Łazienkach. Trudna historia słynnego monumentuCzytaj też:
Kopiec Kościuszki – symbol polskości pod zaboramiCzytaj też:
QUIZ: Słynne pomniki i monumenty. Rozpoznasz wszystkie?