Formalnie przegrany Bogusław postanowił lepiej przygotować swoje księstwo na konfrontację z silnymi sąsiadami. Scentralizował administrację, powołał sąd nadworny, kancelarię i urząd marszałka. Ograniczył bicie monety przez miasta, a system monetarny oparł na pieniądzu srebrnym
i złotym, bitym przez książęcą mennicę. Wprowadził bezpośrednie podatki od nieruchomości. Wyręb drzew w książęcych lasach dozwolony był tylko za zezwoleniem, co przynosiło pokaźne dochody. Książę uporządkował też łowiectwo. Zwiększył ilość żołnierzy, przy pomocy których skutecznie walczył z rozbojami na drogach i rycerzami rabusiami. Na bezpiecznych traktach rozkwitał handel, co sprzyjało rozwojowi miast. Na początku lat dziewięćdziesiątych XV w. Książę wypędza z Pomorza Żydów, konfiskując ich majątki.
Jednocześnie zaczął orientować swoją politykę na Polskę. W 1490 r. w Grodnie zawarł układ małżeński z Kazimierzem IV Jagielończykiem, i pojął za żonę jego córkę Annę, z którą stworzyli wyjątkowo zgodny i szczęśliwy związek. W ciągu dwunastu lat małżeństwa księżniczka urodziła mu ośmioro dzieci, w tym pięciu synów, którzy zapewnili przedłużenie dynastii Gryfitów.
Ostatni krzyżowiec
W 1497 r. wyrusza na pielgrzymkę do Ziemi Świętej. W jej trakcie próbuje wyjednać dla siebie tytuł księcia Rzeszy u późniejszego niemieckiego cesarza Maksymiliana I Habsburga, co definitywnie zwalniałoby go z lenna wobec elektora branderburskiego. Starania te kończą się fiaskiem. W czasie dalszej podróży wenecka galera, którą płynął, została zaatakowana przez tureckie okręty. Podczas abordażu książę stracił miecz i bronił się trzymaną w ręku tarczą. Potem chwycił kuchenny rożen z nabitymi nań kurczakami i śmiertelnie ugodził jednego z Turków. Relacja z bitwy została wydana drukiem i szybko rozniosła się po Europie. Bogusław za swoje wyczyny został nawet okrzyknięty „ostatnim krzyżowcem”.
Czytaj też:
Polacy na krucjatach. Zapomniana epopeja naszych obrońców wiary
Przebywając w Jerozolimie, został rozpoznany przez jednego z Żydów wygnanych z Pomorza, który zażądał spłaty skonfiskowanego majątku. Były poddany nic nie wskórał, ale doniósł o bogatym podróżnym emirowi Nablusu. Jego słudzy nocą napadli na pielgrzymów, którzy dla bezpieczeństwa wyjechali do portu w Jaffie. Na szczęście księcia i jego świty nie było na statku zaatakowanym przez bandytów. Bogusław wraca przez Wenecję i Rzym, gdzie przyjmowany jest z niezwykłymi honorami. Z rąk papieża Aleksandra VI otrzymuje Miecz Poświęcany. Na Pomorze dociera w kwietniu 1498 r. Podczas całej pielgrzymki śle miłosne listy do Anny.
Człowiek renesansu
Po powrocie z podróży, książę podejmuje dalsze reformy swojego państwa na wzór włoski. Wprowadza też nowe, renesansowe stroje i obyczaje na swój dwór. Jak pisał kronikarz Tomasz Kantzen:
„Książę miał zamiłowanie do wszelkich wesołych rzeczy, do szat pięknych i barwnych, do wielkich ładnych koni, zwłaszcza do srokaczy, do myślistwa, łowiectwa, strzelania, turniejów, gonitw na ostre i tępe kopie, i do wszelkiej muzyki, do trąb, werbli, harf, organów i innych”.
Książę nie byłnatomiast biegły w znajomości języków obcych. Jak podaje kronikarz, władał jedynie łaciną kuchenną. Bogusław wchodzi w konflikt ze Strzałowem (dzisiaj Stralsund) i Szczecinem, chcąc poddać je swojej władzy i osłabić ich więzi z Hanzą. Już wcześniej reformujący państwo Bogusław miał poważne zatargi z silnymi miastami. W 1475 r. kiedy gościł na zamku w Sianowie, jeden z jego dworzan napadł na kupców z Koszalina. Koszalińscy mieszczanie postanowili odegrać się na napastnikach i zdobyli sianowski zamek. Podczas walki Bogusław o mało co nie zginął od ciosu halabardą.
Dworzanie razem z księciem zostali wzięci do niewoli i przewiezieni do Koszalina na wozie z gnojem. Kiedy miejscy rajcy zorientowali się w sytuacji, natychmiast wyrwali władcę z rąk lżącego i poniżającego go tłumu. Burmistrz błagał księcia o litość, jednak Bogusław nie miał zamiaru pobłażać. Miasto musiało zapłacić odszkodowanie i umorzyć książęce długi na kwotę prawię 4000 guldenów oraz przez trzy dni gościć królewski orszak składający się z 200 dworzan i rycerzy. Jego wjazd odbył się po gruzach specjalnie zburzonej bramy miejskiej. Konflikt ze Szczecinem zakończył się przebudowaniem miejscowego zamku w okazałą renesansową rezydencję i dobudowaniem południowego skrzydła. Książę zdołał też wymusić na Słupsku budowę zamku w obrębie murów miejskich.
Kurs na Rzeszę
Anna Jagiellonka umiera w 1503 r. Po jej śmierci Bogusław wszczyna spór z Aleksandrem Jagiellończykiem o ziemię Lęborską i Bytowską i niewypłacony do końca posag swojej zmarłej żony. Samotny książę coraz bardziej oddaje się dworskim uciechom. Chcąc uregulować sprawy przyszłości księstwa, w 1513 r. przy poparciu kanclerza Jana Łaskiego rozpoczyna negocjacje z Zygmuntem Starym o poddanie Pomorza Zachodniego jako lenna Koronie. W 1518 r. uzgodniono nawet projekt polsko -pomorskiego układu zjednoczeniowego, ale ostatecznie król kazał odłożyć sprawę do spokojniejszej pory. Ważniejsze były sprawy na wschodzie.
Czytaj też:
Klątwa Sydonii von Borck. Tajemnica zagłady dynastii Gryfitów
Po tym niepowodzeniu książę zwraca się coraz bardziej w stronę Rzeszy Niemieckiej. Na sejmie w Wormacji w 1521 r. składa hołd Świętemu Cesarzowi Rzymskiemu, a Pomorze Zachodnie zostaje uznane za bezpośrednie lenno Rzeszy. On sam staje się księciem Cesarstwa. Jednak Hohenzollernowie Traktatem w Grzmiącej z 1529 r. zapewniają sobie przejęcie księstwa w razie wygaśnięcia dynastii Gryfitów.
Pod koniec życia przychyla się do nauk Lutra. Sekularyzuje klasztor w Białobokach i bierze udział w nabożeństwach celebrowanych przez protestanckich duchownych, sprowadzonych do Szczecina przez miejskich rajców. Umiera w 1523 r. w Szczecinie. Zasłużenie otrzymał przydomek Wielki. Cieszył się uznaniem nawet w u PRL-owskich władz. W 1974 r. w Szczecinie został odsłonięty pomnik jego
i Anny Jagiellonki, przypominający o związkach Pomorza z Polską.
Na protestantyzm przejdą jego potomkowie. Wtedy już nic nie jest w stanie powstrzymać germanizacji Pomorza. Ostatni władca z rodu Gryfitów, Bogusław XIV umiera w 1637 r. Po Pokoju Westfalskim wyniszczone przez Wojnę Trzydziestoletnią Pomorze Zachodnie zostaje podzielone między Szwecję i Prusy, żeby po Kongresie Wiedeńskim w całości przypaść tym ostatnim. Ziemie leżące między Brandenburgią a Prusami Książęcymi stały się zwornikiem państwa Hohenzollernów. Gdyby pozostały w polskich rękach, osiągnięcie późniejszej potęgi przez Prusy pewnie nie byłoby możliwe.