Wielki Mur Chiński zwany w Chinach Długim Murem, Ścianą Graniczną lub Zewnętrzną Fortecą to jedna z najsłynniejszych budowli na świecie. Zbudowany został wzdłuż historycznych północnych granicach Chin. Jego budowę rozpoczęto w czasach Qin Shi Huanga zwanego po prostu Pierwszym Cesarzem Chin. Wbrew powszechnie stosowanej nazwie (i wyobrażeniom), Wielki Mur Chiński to seria różnych fortyfikacji (murów, wałów, fos, wież strażniczych) wykonanych z kamienia, cegieł, drewna i ziemi, a nie jeden, długi ciągnący się na tysiące kilometrów, mur.
Wielki Mur Chiński oprócz ochrony granic, kontrolował niegdyś także ruch wewnętrzny w państwie. Rozlokowane wzdłuż muru patrole pobierały np. cła za towary przewożone Jedwabnym Szlakiem. Mur rozciągał się od Półwyspu Liaotung na wschodzie do jeziora Lop na zachodzie i od dzisiejszej granicy chińsko-rosyjskiej na północy do rzeki Tao na południu.
Historia Wielkiego Muru Chińskiego
Budowa pierwszych fortyfikacji obronnych w Chinach rozpoczęła się w okresie Walczących Królestw (480-220 rok p.n.e.). Najdłuższym był wówczas Mur Królestwa Han. W roku 221 p.n.e. wszystkie królestwa zjednoczył Qin Shi Huang (Pierwszy Cesarz). Chcąc scentralizować państwo, rozkazał zniszczyć wszystkie fortyfikacje dzielące wewnętrznie kraj. Jednocześnie nakazał budowę nowych murów, które miały chronić północną granicę Chin. Nie zachowały się żadne źródła mówiące o dokładnym przebiegu muru Pierwszego Cesarza. Większość tamtych murów przez wieki uległa zniszczeniu. Dziś widoczne są tylko niewielkie ich fragmenty. Według różnych, choć trudnych do weryfikacji przekazów, w czasie budowy Wielkiego Muru zginąć miały setki tysięcy ludzi.
Budowę Muru kontynuowała dynastia Han panująca w latach 206 p.n.e. do 220 n.e. Kolejne dynastie, Wei i Qi dokonywały raczej jedynie napraw niszczejącego muru. Pewne fragmenty dobudowano w czasach dynastii Sui (VI-VII wiek), a następnie w czasach dynastii Liao i Jin (poł. XI-poł. XIII wieku).
Wielki Mur Chiński przeżył swój „renesans” dopiero za czasów dynastii Ming w wieku XIV, kiedy Chiny walczyły z koczowniczymi plemionami mongolskimi. Przez wiele lat nie udało się cesarzom chińskim zdobyć przewagi nad nimi, przyjęli więc nową strategię walki – budując długi mur wzdłuż północnej granicy Chin.
W przeciwieństwie do konstrukcji wcześniejszych, dynastia Ming zaczęła wznosić mur z cegieł i kamienia (wcześniej budowano najczęściej konstrukcje drewniane i ziemne). Wzdłuż muru wybudowano około 25 tysięcy wież strażniczych. Szczególnie wzmocnione fortyfikacje wybudowano w okolicach stolicy Pekinu. W pierwszej połowie XIV wieku trwała budowa tzw. „ściany Liaotung”, czyli fortyfikacji otaczającej rolniczą prowincję Liaotung.
Pod koniec panowania dynastii Ming (pierwsza połowa XVII wieku) Wielki Mur Chiński pomógł bronić Chiny przed najazdami Mandżurów. Z czasem jednak, w wyniku wewnętrznych walk w Chinach, Mandżurowie przekroczyli mur i zajęli Pekin. Za czasów dynastii mandżurskiej (Qing) Mongolia została przyłączona do Chin, więc budowa Wielkiego Muru została przerwana.
Wielki Mur dla turystów
Europejczycy usłyszeli o Wielkim Murze po raz pierwszy prawdopodobnie na początku XVI wieku. Informacje o tej fortyfikacji zaczęły pojawiać się w Europie dzięki relacjom Gaspara da Cruz, Bento de Goes Matteo Ricci i biskupa Juana Gonzáleza de Mendoza. Prawdopodobnie pierwszy odnotowany przypadek wkroczenia Europejczyka do Chin przez Wielki Mur miał miejsce w 1605 roku, kiedy to portugalski jezuita brat Bento de Góis dotarł z Indii na północno-zachodnią przełęcz Jiayu.
Mury, co zrozumiałe, nie były przez lata dobrze poznane. Długo utrzymywał się w Europie pogląd, że Wielki Mur Chiński jest tym samym, co ten zbudowany przez Pierwszego Cesarza w III wieku p.n.e. Kiedy Chiny otworzyły swoje granice dla zagranicznych kupców i gości po klęsce w pierwszej i drugiej wojnie opiumowej, Wielki Mur stał się główną atrakcją turystyczną.
Szczególnie znane są odcinki Muru Chińskiego leżące niedaleko Pekinu. Są to miejsca najczęściej odwiedzane przez turystów (nawet 10 milionów osób rocznie). Jednym z najbardziej spektakularnych jest zaś fragment Muru wspinający się na strome zbocza Jinshanling. Tam fortyfikacja wije się wśród skalistych gór. Był to jeden z pierwszych fragmentów Muru odnowiony po komunistycznej „rewolucji kulturalnej” i udostępniony turystom. Na skraju Zatoki Bohai znajduje się przełęcz Shanhai, uważana za tradycyjny koniec Wielkiego Muru i „Pierwszą Przełęcz Pod Niebem”. Część muru, która styka się z morzem nazywa się „Starą Głową Smoka”
Część Wielkiego Muru pozostaje jednak nadal w ruinie i raczej nie zostanie już odnowiona. Przez lata mur „dostarczał” budulca dla domów i dróg, co było największą przyczyną jego zniszczenia. W dawnych latach mur rozbierano i jego fragmenty sprzedawano też jako pamiątki.
Wbrew „pokutującej” przez lata legendzie, Wielki Mur Chiński nie jest widoczny z kosmosu. Niektórzy astronauci twierdzą jednak, że jest on czasami widoczny z niskiej orbity okołoziemskiej w sprzyjających warunkach i „jeśli wiesz gdzie patrzeć”.
Czytaj też:
Terakotowa Armia. Do dziś fascynuje i szokuje rozmachemCzytaj też:
Banda czworga. Jak rewolucja (kulturalna) pożarła własne dzieciCzytaj też:
Rosetta, Uluburun, Derinkuyu. Siedem wielkich zabytków odkrytych przez przypadek