Pismo linearne A oraz pismo linearne B to pisma używane w starożytności na Krecie i w większej części basenu Morza Śródziemnego. Młodsze z nich, pismo linearne B zostało odszyfrowane w 1953 roku. Nad starszym wciąż zastanawia się wielu językoznawców i archeologów z całego świata. Czy uda się je wreszcie odczytać?
Pismo linearne A
Termin „linearny” odnosi się do sposobu, jakim pismo było zapisywane. Czyniono to poprzez wycinanie linii na glinianych tabliczkach (w przeciwieństwie do pisma klinowego, które zapisywano przy pomocy rysika). W drugim tysiącleciu przed naszą erą istniały cztery główne pisma: linearne A, linearne B, sylabariusz cypryjsko-minojski i oraz hieroglificzne pismo kreteńskie.
Pismo linearne A używane było przez mieszkańców Krety w epoce starożytności, od XVIII wieku p.n.e. Wywodzi się ono najprawdopodobniej z kreteńskiego pisma hieroglificznego. Pismo linearne A używane było w wykształconej na Krecie kulturze minojskiej, jednej z najstarszych kultur epoki brązu, której apogeum potęgi przypadło na około 2000-1500 lat p.n.e. Kultura minojska oddziaływała na cały obszar Morza Śródziemnego, Grecję kontynentalną oraz Bliski Wschód. Wraz z ekspansją Kreteńczyków pismo linearne A poznawane było na innych terytoriach, a jednocześnie, wraz ze swoim rozprzestrzenianiem się, ulegało uproszczeniu aż wyewoluowało do pisma linearnego B.
Pismo linearne B ma wiele wspólnych symboli z pismem linearnym A. Za jego pomocą można zapisywać także podobne wartości sylabiczne, ale ani te, ani żadne inne proponowane metody odczytu nie prowadzą do poznania samego języka Minojczyków. Zmiana pisma linearnego A w pismo linearne B nastąpiła ostatecznie po upadku cywilizacji minojskiej i zdobyciu minojskich miast przez przedstawicieli kultury mykeńskiej.
Pismo linearne A wciąż nie zostało odczytane. Choć wiadomo, jak „brzmią” poszczególne znaki/symbole (to znaczy, który symbol odpowiada za jaki dźwięk), to wciąż nieznany jest język jakim Kreteńczycy (Minojczycy) się posługiwali. Próby odszyfrowania pisma linearnego A trwają od dziesięcioleci – jak dotąd bez rezultatu.
Pewne postępy w odczytaniu tego pisma poczyniła w ostatnim czasie doktor Ester Salgarella z Uniwersytetu Cambridge. Poddała ona drobiazgowej analizie wszystkie znane znaki pisma linearnego A próbując określić, który z nich jest sylabą, który ideogramem, a który na przykład znakiem interpunkcyjnym. „Niektóre logogramy – znaki przedstawiające konkretne słowa, w tym przypadku towary, takie jak ziarno, oliwki, oliwa, wino czy figi są zbliżone w piśmie linearnym A i w piśmie linearnym B, co pozwala przypuszczać, że słowa używane przez Mykeńczyków mogły być zaczerpnięte z języka minojskiego. Stworzona przez dr Salgarellę baza danych ma docelowo pomóc badaczom w zidentyfikowaniu większej liczby takich znaków podstawowych – prostych ideogramów funkcjonujących zarówno w piśmie linearnym A, jak i piśmie linearnym B. Do tej pory wyszczególniono ich około 80. Dodatkowo, rozpoznano grupę znaków specyficznych, które są poświadczone jedynie na zabytkach pisma linearnego A znalezionych w konkretnym miejscu”. (A. Jaszczurowska, „Nowy, przełomowy sposób na odszyfrowanie pisma linearnego A”).
Pismo linearne B
Pismo linearne B to pismo stosowane w kulturze mykeńskiej, które wyewoluowało z pisma linearnego A. Pismo to zostało odczytane w 1953 roku przez Michaela Ventrisa i Johna Chadwicka. Pismo linearne B składa się z 90 znaków. Do zapisu słów w piśmie linearnym B używano sylabogramów (znaków, które oznaczały sylaby) oraz piktogramów lub ideogramów, które określały całe pojęcia.
Jako pierwszy na tabliczki zapisane nieznanym rodzajem pisma natknął się archeolog Arthur Evans. Podczas prac w Knossos na Krecie odnalazł on dużą ilość glinianych płyt. Badacz zauważył, że starsze tabliczki zapisane są innym rodzajem pisma, niż tabliczki młodsze. Z tego względu pismo starsze nazwał pismem linearnym A, natomiast młodsze – pismem linearnym B.
Arthur Evans wierzył, że odnalezione tablice są zapisane, jak to określił, językiem minojskim. Odrzucał hipotezę, jakoby język ten mógł mieć jakiś związek ze starożytną greką. Badaniami Evansa zainteresowanych było wielu naukowców z całego świata. Wśród nich był, rozpoczynający dopiero swoją naukową karierę, Michael Ventris, który przez wiele kolejnych lat próbował odszyfrować pisma linearne A i B. Dowiódł on, choć sam początkowo był nastawiony do tej hipotezy sceptycznie, że pismo linearne B jest archaicznym językiem greckim. Dowodzi to – wbrew tezom Evansa – że kultura minojska nie była cywilizacją zupełnie odrębną od istniejących wówczas w basenie Morza Śródziemnego. Badania Ventrisa nad pismem linearnym B ubogacił i rozbudował ekspert od klasycznej greki John Chadwick. Obaj badacze wspólnie opublikowali trzytomową monografię „Documents in Mycenean Greek”. Pismo linearne B zostało uznane za odczytane w roku 1953.
Czytaj też:
Starożytne wynalazki, które zmieniły losy świataCzytaj też:
Dziesięć najstarszych rzeczy na Ziemi. Niektóre mogą zaskoczyćCzytaj też:
Göbekli Tepe. Tajemnica, która wywraca wiedzę na temat dziejów człowieka