Za pierwszą kolędę uważa się łaciński hymn autorstwa św. Hilarego pt. „Jesus refulsit omnium” („Jezus oświeca wszystko”), który powstał w 336 roku. Aż do XIII wieku kolędy, rozumiane jako bożonarodzeniowe pieśni o łagodnej, „luźnej” tematyce, nie były śpiewane w kościołach. Tradycję śpiewania kolęd podczas Mszy świętych i innych nabożeństw w okresie Bożego Narodzenia rozpoczął dopiero św. Franciszek z Asyżu.

Pretendentem do bycia najstarszą, znaną bożonarodzeniową kolędą jest francuska pieśń „Przyjazne zwierzęta”, którą śpiewano już w XII wieku. A która z polskich kolęd jest najstarsza?

600 lat historii

„Zdrow bądź, Krolu Anjelski”, czy też „Zdrow bądź, Krolu Anielski” uchodzi za najstarszą polską kolędę. Jej tekst został zapisany w kazaniu Jana Szczekny z 1424 roku. Szczekna był magistrem praskim, profesorem na Uniwersyteckie Krakowskim i spowiednikiem królowej Jadwigi Andegaweńskiej.

Oryginalny tekst kolędy nie zachował się wraz z zapisem nutowym, nie wiadomo więc dokładnie, jak brzmiała melodia kolędy „Zdrow bądź, Krolu Anjelski” w XV wieku.

Tekst kolędy został poznany dopiero w XIX wieku. Natknął się na niego Aleksander Brückner podczas archiwalnych poszukiwań w Petersburgu. Dokument z zapisanymi słowami kolędy Brückner odnalazł w zbiorze dokumentów pochodzących z Biblioteki Załuskich.

„Zdrow bądź, Krolu Anjelski” to prawdopodobnie tłumaczenie czeskiej kolędy „Zdráv bud' králi andělský” lub łacińskiej pieśni „Ave rex angelorum”. Najstarsza polska kolęda liczy od 14 do 17 wersów.

„Zdrow bądź, Krolu Anjelski”

Zdrow bądź, krolu anjelski

K nam na świat w ciele przyszły,

Tyś zajiste Bog skryty,

W święte czyste ciało wlity.

Zdrow bądź, Stworzycielu

Wszego stworzenia,

Narodziłś się w ucirpienie

Prze swego luda zawinienia.

Zdrow bądź, Panie, ot Panny

Jenżś się narodził za ny.

Zdrow bądź, Jesu Kryste, krolu,

Racz przyjęci naszę chwałę.

Racz daci dobre skonanie

Prze twej matki zasłużenie,

Abychom cię wżdy chwalili,

Z tobą wiecznie krolowali. Amen.