Najstarsze osiedla ludzkie, liczące około 11 tysięcy lat, archeolodzy odkryli w okolicy Jerycha. Pierwsze osiedla były związane z początkiem rewolucji neolitycznej, w trakcie której ludzkość zaczęła przechodzić ze zbieracko-łowieckiego trybu życia do stałego osiedlania.
Które wciąż istniejące budowle są najstarsze? Zapraszamy na krótki przegląd najciekawszych miejsc. W zestawieniu tym pominiemy miejsca znajdujące się w przeważającej mierze w ruinie, skupiając się raczej na budowlach, które zachowały ściany i dach.
Tuszpa. Twierdza Wan
Tuszpa to stolica państwa Urartu, które istniało na terenie dzisiejszej Armenii, Turcji i Iranu od około XIII do VI wieku p.n.e. Państwo upadło w wyniku walk z Medami. Wcześniej prowadziło wieloletnie walki z Asyrią. Tuszpa położona była nad rzeką Wan.
Około VIII wieku p.n.e. zaczęto budować tam twierdzę zwaną Twierdzą (Cytadelą) Wan, która była początkowo zarazem rezydencją władców Urartu (królowie tego państwa tytułowali się jako „.Król potężny, król krainy Biajna, władca miasta Tuszpy”). Z czasem stolicę przeniesiono do Rusahinili, lecz twierdza w Tuszpie nadal pełniła funkcje militarne. Jednym z ciekawszych artefaktów znalezionych w twierdzy Wan jest trójjęzyczna inskrypcja ze słowami przypisywanymi Kserksesowi Wielkiemu datowana na V wiek p.n.e. Po upadku Urartu twierdza Wan była wykorzystywana przez Medów, Achemenidów, Partów, Rzymian, Sasanidów, Bizantyńczyków, Seldżuków i Osmanów, a w czasie I wojny światowej przez wojska rosyjskie.
Dún Aengus
Dún Aengus (Dún Aonghasa) to jeden z najlepiej zachowanych, starożytnych fortów na świecie. Znajduje się na Wyspach Aran w Irlandii. Nie wiadomo, kiedy dokładnie budowla została wzniesiona – podaje się, że pomiędzy 1100 a 700 rokiem p.n.e. Ponadto, prawdopodobnie w miejscu stojącej do dziś twierdzy, istniał wcześniej inny budynek obronny, wybudowanay w XV wieku p.n.e.
Nazwa tego miejsca pochodzi od imienia bóstwa imieniem Aonghas, wywodzącego się z irlandzkiej mitologii. Twierdza składa się z trzech kamiennych murów w kształcie półokręgów (najwyższy ma prawie 6 metrów wysokości i 5 metrów grubości), które łącznie otaczają teren o powierzchni 20 hektarów. Najprawdopodobniej twierdza miała pierwotnie kształt okręgu, lecz niemal połowa budowli runęła do morza w wyniku obsuwania się klifu. Niezwykłą cechą obronną twierdzy są postrzępione kamienie ułożone wokół niej (coś w rodzaju chevaux de frise, czyli tzw. kozłów hiszpańskich), które ustawiono około 700 roku p.n.e.
Nuragi
Nuragi to wieże budowane przez Nuragijczyków (cywilizacja nuragijska). Pochodzenie tej ludności nie jest znane. Zamieszkiwali oni Sardynię oraz niektóre obszary dzisiejszych Włoch. Być może Nuragijczycy to ta sama ludność, co Szerdowie, którzy wymieniani są w pismach egipskich jako jeden z „ludów Morza”.
Nuragijczycy pozostawili po sobie przede wszystkim liczne budowle megalityczne budowane w celach obronnych, czyli nuragi, których liczbę szacuje się na około 7 tysięcy. Archeolodzy odnaleźli też dość liczne figurki z brązu, których twórcami byli także przedstawiciele tej cywilizacji. Nurag „Su Nuraxi” w Barumini z około XVI wieku p.n.e. jest najlepiej zachowanym i najbardziej imponującym nuragiem. Wokół niego istniała niegdyś wioska złożona z około 50 chat. Innym, wyjątkowo dobrze zachowanym przykładem nuraga jest „Santu Antine” (nazywany „Domem króla”) w Torralba, który powstał około 1500 roku p.n.e.
Pałac w Knossos
Pałac w Knossos został wzniesiony na Krecie około 1950 roku p.n.e., a później był wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany, aby ostatecznie osiągnąć powierzchnię ponad 17 tysięcy metrów kwadratowych.
Pałac ten jest najbardziej monumentalnym przykładem kultury minojskiej. Był zamieszkiwany przez około 600 lat. Ruiny budowali odkryto dopiero pod koniec XIX wieku. Jak się okazało, spora część dawnej siedziby władców przetrwała i została wydobyta na powierzchnię. Pierwotnie pałac był wielopiętrowy. Świadczą o tym częściowo zachowane klatki schodowe.
Szunet el-Zebib
Szunet el-Zebib to grobowiec wzniesiony około 2700 roku p.n.e. z cegły mułowej w Abydos w Górnym Egipcie. Został on zbudowany przez faraona Chasechemui. To zarazem jeden z najstarszych budynków Egipcie, jaki dotrwał do czasów współczesnych.
Budynek składa się z części podziemnej (grobowca) i naziemnej (świątyni), gdzie oddawano cześć zmarłemu faraonowi. Mówi się, że Szunet el-Zebib zrobiło tak ogromne wrażenie na kolejnym faraonie Dżeserze, że ten postanowił wznieść jeszcze okazalszą budowlę i w ten sposób powstała pierwsza piramida-grobowiec.
Piramidy
Najstarszą egipską piramidą jest piramida faraona Dżesera zbudowana w 2650 roku p.n.e. przez architekta Imhotepa. Jest to schodkowa, kamienna konstrukcja o wysokości 62 metrów i wymiarach 121 x 109 metrów. Pierwotnie piramidę otaczały kaplice i dziedzińce oraz nieduże kopie pałaców królewskich – całość miała tworzyć wrażenie miniatury stolicy faraona.
Najbardziej znaną z piramid jest natomiast piramida faraona Cheopsa zbudowana w okresie Starego Państwa ok. 2560 roku p.n.e. przez architekta Hemona.
Świątynie megalityczne na Malcie
Malta słynie z kilku bardzo starych megalitycznych świątyń. Najsłynniejsze to Tarxien i Ġgantija.
Świątynie Tarxien to kompleks budowli. Wzniesiono je około 3500 roku p.n.e. Są to trzy świątynie: Południowa, Centralna i Wschodnia. Odkryto je latach 20. XX wieku.
Świątynia Ggantija ulokowana jest na należącej do Malty wyspie Gozo. Została wybudowana około 3600 roku p.n.e. W jej skład wchodzą dwie świątynie i część trzeciej, której budowy najpewniej nie dokończono (do dzisiaj pozostała tylko fasada). Starszą częścią kompleksu, a zarazem większą i lepiej zachowaną jest świątynia Południowa. Zarówno Ggantija, jak inne megalityczne świątynie na Malcie, zwrócona są na południowy-wschód.
Neolityczne wioski na Orkadach
Knap Howar i Skara Brae, znajdujące się na Orkadach, są to zaliczane do najstarszych budowle, które pełniły przed tysiącami lat funkcje mieszkalne.
Knap Howar to najstarsza zachowana budowla w północnej Europie, a być może jednocześnie najstarszy zachowany dom na świecie. Z miejsca tego korzystano od około 3700 do 2800 roku p.n.e. Kompleks składa się z dwóch budynków z niewielkimi drzwiami wychodzącymi w stronę morza; budynki te połączone są przejściem. W środku zachowało się palenisko, a nawet kamienne meble. Badania archeologiczne pozwoliły ustalić, że mieszkańcy tego miejsca hodowali bydło, owce i świnie, uprawiali jęczmień i pszenicę, a także zbierali skorupiaki i łowili ryby.
Skara Brae to kompleks dziesięciu neolitycznych domostw zbudowanych z płaskich kamiennych płyt. Miejsce to było zamieszkiwane od około 3180 do 2500 roku p.n.e. Jest to najlepiej zachowana wioska neolityczna w Europie.
Czytaj też:
Dziesięć tajemniczych miejsc, które od wieków fascynująCzytaj też:
Ogromny posąg lamassu odkryty w Iraku. Ma 2700 latCzytaj też:
Magna Graecia. Niesamowite miejsce we włoskiej Kampanii i nowe odkrycie archeologów